Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Sobór biskupów Patriarchatu Antiocheńskiego
Dominika Kovačević, 23 października 2023
Sobór biskupów Patriarchatu Antiocheńskiego 2023: konferencja historyczna, kanonizacja, przywrócenie jedności z Patriarchatem Jerozolimskim
W dniach 16-22 października w libańskim Balamand odbył się doroczny sobór biskupów Patriarchatu Antiocheńskiego, na którym stawiła się większość hierarchów tej Cerkwi. Podjęto na nim istotne decyzje i inicjatywy dla całego świata prawosławnego. Patriarchat Antiocheński często w ramach soboru biskupów organizuje wydarzenia dostępne także dla wszystkich wiernych, i związane z tematyką przewodnią soboru – choć takowy zawsze zajmuje się także sprawami bieżącymi.
1. Tym razem takim wydarzeniem była międzynarodowa konferencja naukowa pt. Prawosławna Cerkiew Antiocheńska od XV do XVIII wieku: ku dokładnemu zrozumieniu historii. Powodem jej zwołania jest przypadająca w przyszłym roku okrągła, 300. rocznica schizmy w łonie Patriarchatu Antiocheńskiego – wskutek działalności jezuickiej na Bliskim Wschodzie w 1724 roku część biskupów i wiernych przyjęła unię z Rzymem, odłączając się od ortodoksji, i tworząc mniejszościowy, ale działający do dzisiaj arabski Kościół greckokatolicki, zwany melkickim. Na otwarciu konferencji na Uniwersytecie Balamand podległemu Patriarchatowi Antiocheńskiemu nie zabrakło wielu zaszczytnych gości, na czele z poprzednim prezydentem Libanu Michelem Aounem i Nadżibem Mikatim, który jest pełniącym obowiązki prezydenta.
Patriarcha antiocheński Jan X w swoim wystąpieniu na otwarciu konferencji zaznaczył rolę Patriarchatu Antiocheńskiego zarówno historyczną, jak i obecną, oraz podkreślił, że jego perspektywa, również w obecnych dyskusjach wewnątrzprawosławnych, nie może być pomijana: Cerkiew antiocheńska, będąca apostolskim patriarchatem i pierwszym tronem Piotra, dalej jest Cerkwią komunii, porady, otwartości i pokoju; zachowuje swoje miejsce i autorytet pomiędzy Cerkwiami. Boli ją i smuci każdy podział pomiędzy innymi Cerkwiami. Od naszego poprzednika, patriarchy Piotra III, rozumiemy że wiarą naszego Kościoła jest to, że prawdziwą komunię można osiągnąć tylko poprzez konsultacje i wzajemny szacunek pomiędzy Cerkwiami oraz pełne posłuszeństwo wspólnoty wobec jej Pana, Boga i Zbawiciela Jezusa Chrystusa, wraz z byciem w harmonii i pokoju wylewanym z Ducha Świętego; musimy przy tym być daleko od świeckiej logiki dominacji, kontroli i ujarzmiania innych. (...) Piotr III był wierny autentycznej prawosławnej teologii eklezjalnej [nauczaniu o Kościele] również w swych relacjach z patriarchą ekumenicznym Michałem Celariuszem, kiedy upominał go, że "apostolski tron Antiochii nie jest pod tronem Konstantynopola". Byłoby bardzo pożądanym, by współcześni patriarsze Antiochii usłyszeli jego głos, i zdali sobie sprawę, że nie ma miejsca na żądzę, potęgę i dominacją w Ciele Chrystusowym! Niech nasi bracia dzisiaj, który odrzucają odwołanie się do soborowości, i twierdzą o prymacie własnych siedzib patriarszych i ich nieomylności, usłyszą te słowa: tłumienie wyczucia soborowego jest grzechem [/błędem]. Soborowość jest początkowym punktem dla każdego, kto pragnie zachować jedność, i kto nie chce izolacji i marginalizacji innych. Wiemy jednak, że historię nie zawsze piszą mądrzy i święci, i patriarcha antiocheński nie wpłynął wówczas na dysputantów: doszło do wielkiej schizmy. A Antiochia nie była wolna od skutków wielkiej schizmy oraz walki o władzę: Cerkiew antiocheńska zamieniła się w pole podbojów i pochwytywania (...). Mimo tego, przywódcy Cerkwi antiocheńskiej nigdy nie stracili z pola widzenia tego faktu, że jedyną odpowiedzą na próby osiągnięcia jedności poprzez przymus oraz materialne pokusy, jest całkowite i zupełne oddanie się duchowi prawosławnej soborowości .
Patriarcha odniósł się również do uniatyzmu, który w XVIII wieku nie oszczędził również Antiochii: Bratersko zostawiam ocenę swoich wyborów tym, którzy opuścili nas i przyłączyli się do Zachodu, zgodnie z porozumieniami zachowując swoje praktyki liturgiczne i system patriarchalny. Jednak spotkanie tu, w Balamand, nie tak dawno temu, bo 1993 roku, w ramach prawosławno-katolickiego dialogu, odrzuciło uniatyzm jako wykonalną drogę do pożądanej jedności. (...) Poprzez prace naukowe możemy wzmacniać naszą antiocheńską tożsamość, i tak oto mieć wkład w uzdrowienie naszej historycznej pamięci (...) stąd też mamy nadzieję, że ta konferencja, w które pragniemy właściwie zrozumieć naszą historię, będzie pierwszym filarem wspólnej działalności z naszymi braćmi, pozwalającej w należyty sposób odczytać historię tamtej epoki. (...) Z Prawosławną Cerkwią Syriacką [dochalcedońską/orientalną, gdzie też istotną kwestią jest właściwie odczytanie historii i kwestii językowych, przyp. tłum.] poczyniliśmy znaczące kroki we wspólnej pracy duszpasterskiej. Byliśmy blisko osiągnięcia jedności z arabskimi grekokatolikami, lecz różnice w rozumieniu partnerstwa, soborowości i relacji międzycerkiewnej poza antiocheńskim obszarem uniemożliwiły realizację tego.
Pozostałe wykłady wygłoszone w ramach konferencji dotyczyły różnych zakresów badań historycznych, oto tytuły niektórych z nich: Wpływ greckiej myśli i greckich biskupów na Patriarchat Antiocheński w wiekach XVII i XVIII; Relacje patriarchy antiocheńskiego Atanazego III Dabbasa z Moskwą; Który typikon? Typikon Melecjusza Karmy jako próba unifikacji liturgicznej tradycji; Syriacko-arabskie liturgiczne manuskrypty w prawosławnej Cerkwi antiocheńskiej rytu bizantyjskiego: przetrwanie wygasłej tradycji; Prawosławne odpowiedzi na katolickie misje w Patriarchacie Antiocheńskim: instytucjonalizacja i centralizacja; Patriarcha antiocheński Sylwester jako obrońca Prawosławia: badania nad jego anty-katolickimi książkami wydrukowanymi w Jassach (Mołdawia) w połowie XVIII wieku.
Wykłady transmitował Teologiczny Instytut św. Jana Damasceńskiego w Balamand: TUTAJ. Część wystąpień była po angielsku/ma angielskie napisy.
2. Sobór oficjalnie 19 października ogłosił świętymi dwóch kapłanów-męczenników: o. Mikołaja Khassze i jego syna, o. Habiba Khaszsze. Otrzymali oni przydomek „damasceńskich”. Zatwierdzono teksty liturgiczne na ich cześć i ikonę. Jako dzień pamięci ustalono 16 lipca, czyli dzień męczeństwa ks. Habiba. Wniesienie ikony nowych świętych oraz zaśpiewanie po raz pierwszy troparionu do nich odbyło się w ramach nabożeństwa dziękczynnego (arab. salat asz-szukr) w sobotni wieczór 21 października w monasterze Balamand. Na jego początku biskupi w ołtarzu podpisali dekret o świętości tych dwóch kapłanów. Informacja o tej decyzji ma być rozesłana do wszystkich prawosławnych Cerkwi lokalnych. Więcej o nowych arabskich świętych można na łamach serwisu cerkiew.pl przeczytać TUTAJ.
W dniach 16-22 października w libańskim Balamand odbył się doroczny sobór biskupów Patriarchatu Antiocheńskiego, na którym stawiła się większość hierarchów tej Cerkwi. Podjęto na nim istotne decyzje i inicjatywy dla całego świata prawosławnego. Patriarchat Antiocheński często w ramach soboru biskupów organizuje wydarzenia dostępne także dla wszystkich wiernych, i związane z tematyką przewodnią soboru – choć takowy zawsze zajmuje się także sprawami bieżącymi.
1. Tym razem takim wydarzeniem była międzynarodowa konferencja naukowa pt. Prawosławna Cerkiew Antiocheńska od XV do XVIII wieku: ku dokładnemu zrozumieniu historii. Powodem jej zwołania jest przypadająca w przyszłym roku okrągła, 300. rocznica schizmy w łonie Patriarchatu Antiocheńskiego – wskutek działalności jezuickiej na Bliskim Wschodzie w 1724 roku część biskupów i wiernych przyjęła unię z Rzymem, odłączając się od ortodoksji, i tworząc mniejszościowy, ale działający do dzisiaj arabski Kościół greckokatolicki, zwany melkickim. Na otwarciu konferencji na Uniwersytecie Balamand podległemu Patriarchatowi Antiocheńskiemu nie zabrakło wielu zaszczytnych gości, na czele z poprzednim prezydentem Libanu Michelem Aounem i Nadżibem Mikatim, który jest pełniącym obowiązki prezydenta.
Patriarcha antiocheński Jan X w swoim wystąpieniu na otwarciu konferencji zaznaczył rolę Patriarchatu Antiocheńskiego zarówno historyczną, jak i obecną, oraz podkreślił, że jego perspektywa, również w obecnych dyskusjach wewnątrzprawosławnych, nie może być pomijana: Cerkiew antiocheńska, będąca apostolskim patriarchatem i pierwszym tronem Piotra, dalej jest Cerkwią komunii, porady, otwartości i pokoju; zachowuje swoje miejsce i autorytet pomiędzy Cerkwiami. Boli ją i smuci każdy podział pomiędzy innymi Cerkwiami. Od naszego poprzednika, patriarchy Piotra III, rozumiemy że wiarą naszego Kościoła jest to, że prawdziwą komunię można osiągnąć tylko poprzez konsultacje i wzajemny szacunek pomiędzy Cerkwiami oraz pełne posłuszeństwo wspólnoty wobec jej Pana, Boga i Zbawiciela Jezusa Chrystusa, wraz z byciem w harmonii i pokoju wylewanym z Ducha Świętego; musimy przy tym być daleko od świeckiej logiki dominacji, kontroli i ujarzmiania innych. (...) Piotr III był wierny autentycznej prawosławnej teologii eklezjalnej [nauczaniu o Kościele] również w swych relacjach z patriarchą ekumenicznym Michałem Celariuszem, kiedy upominał go, że "apostolski tron Antiochii nie jest pod tronem Konstantynopola"
Patriarcha odniósł się również do uniatyzmu, który w XVIII wieku nie oszczędził również Antiochii: Bratersko zostawiam ocenę swoich wyborów tym, którzy opuścili nas i przyłączyli się do Zachodu, zgodnie z porozumieniami zachowując swoje praktyki liturgiczne i system patriarchalny. Jednak spotkanie tu, w Balamand, nie tak dawno temu, bo 1993 roku, w ramach prawosławno-katolickiego dialogu, odrzuciło uniatyzm jako wykonalną drogę do pożądanej jedności. (...) Poprzez prace naukowe możemy wzmacniać naszą antiocheńską tożsamość, i tak oto mieć wkład w uzdrowienie naszej historycznej pamięci (...) stąd też mamy nadzieję, że ta konferencja, w które pragniemy właściwie zrozumieć naszą historię, będzie pierwszym filarem wspólnej działalności z naszymi braćmi, pozwalającej w należyty sposób odczytać historię tamtej epoki. (...) Z Prawosławną Cerkwią Syriacką [dochalcedońską/orientalną, gdzie też istotną kwestią jest właściwie odczytanie historii i kwestii językowych, przyp. tłum.] poczyniliśmy znaczące kroki we wspólnej pracy duszpasterskiej. Byliśmy blisko osiągnięcia jedności z arabskimi grekokatolikami, lecz różnice w rozumieniu partnerstwa, soborowości i relacji międzycerkiewnej poza antiocheńskim obszarem uniemożliwiły realizację tego.
Pozostałe wykłady wygłoszone w ramach konferencji dotyczyły różnych zakresów badań historycznych, oto tytuły niektórych z nich: Wpływ greckiej myśli i greckich biskupów na Patriarchat Antiocheński w wiekach XVII i XVIII; Relacje patriarchy antiocheńskiego Atanazego III Dabbasa z Moskwą; Który typikon? Typikon Melecjusza Karmy jako próba unifikacji liturgicznej tradycji; Syriacko-arabskie liturgiczne manuskrypty w prawosławnej Cerkwi antiocheńskiej rytu bizantyjskiego: przetrwanie wygasłej tradycji; Prawosławne odpowiedzi na katolickie misje w Patriarchacie Antiocheńskim: instytucjonalizacja i centralizacja; Patriarcha antiocheński Sylwester jako obrońca Prawosławia: badania nad jego anty-katolickimi książkami wydrukowanymi w Jassach (Mołdawia) w połowie XVIII wieku.
Wykłady transmitował Teologiczny Instytut św. Jana Damasceńskiego w Balamand: TUTAJ. Część wystąpień była po angielsku/ma angielskie napisy.
2. Sobór oficjalnie 19 października ogłosił świętymi dwóch kapłanów-męczenników: o. Mikołaja Khassze i jego syna, o. Habiba Khaszsze. Otrzymali oni przydomek „damasceńskich”. Zatwierdzono teksty liturgiczne na ich cześć i ikonę. Jako dzień pamięci ustalono 16 lipca, czyli dzień męczeństwa ks. Habiba. Wniesienie ikony nowych świętych oraz zaśpiewanie po raz pierwszy troparionu do nich odbyło się w ramach nabożeństwa dziękczynnego (arab. salat asz-szukr) w sobotni wieczór 21 października w monasterze Balamand. Na jego początku biskupi w ołtarzu podpisali dekret o świętości tych dwóch kapłanów. Informacja o tej decyzji ma być rozesłana do wszystkich prawosławnych Cerkwi lokalnych. Więcej o nowych arabskich świętych można na łamach serwisu cerkiew.pl przeczytać TUTAJ.
Troparion na ton 3:
Uczcijmy ojca Mikołaja wraz z synem jego Habibem,
dwóch świadków Chrystusa,
dwóch chwalebnych, dwóch orędowników ze względu na nas.
Przeto, jako że na ołtarzu złożyli ofiarę
Jezu, Człowiekolubcze,
oni dwaj teraz składają dla Boga podwójną ofiarę jako dwa baranki,
zachowując obfitą zażyłość [z Bogiem].
Nagranie TUTAJ
Wideo z nabożeństwa dziękczynnego w ramach ogłoszenia świętości ojców Mikołaja i Habiba Khaszsze: TUTAJ
3. Wyznaczono II niedzielę po Pięćdziesiątnicy (tj. niedzielę po Niedzieli Wszystkich Świętych) jako wspomnienie ogólne wszystkich świętych antiocheńskich. To pójście za praktyką innych Cerkwi, gdzie tydzień po Niedzieli Wszystkich Świętych wspomina się wszystkich świętych lokalnych oraz ewentualnie świętych z Góry Athos.
4. Wybrano dwóch nowych biskupów: archimandrytę Antoniego (Sa'da) jako metropolitę Bosry, Hauranu i Dżabal al-Arab oraz archimandrytę Dymitra (Mansura) na biskupa pomocniczego patriarchy z tytułem biskupa Qarah.
5. Omówiono formy pomocy finansowej, zwłaszcza dla uczniów i studentów oraz ofiar lutowego trzęsienia ziemi, które dotknęło obszary działalności Patriarchatu Antiocheńskiego: Syrię oraz południowo-wschodnią Turcję. Złożono tutaj też wyrazy wdzięczności dla wszystkich, którzy pomogli. Omawiano także inne formy pomocy humanitarnej oraz kwestię źródła utrzymania duchownych. Dotyczy to najbardziej dwóch głównych krajów działalności Patriarchatu, czyli Syrii i Libanu, które mierzą się z olbrzymimi problemami ekonomicznymi.
6. Wskutek dramatycznych wydarzeń ostatnich dni w okupowanej Palestynie, na znak solidarności oraz lepszych możliwości wzmożonej modlitwy i współpracy, przywrócono jedność z Patriarchatem Jerozolimskim. Ta została zerwana w października 2013 wskutek powołania przez Patriarchat Jerozolimy archidiecezji Kataru, naruszając tym samym terytorium kanoniczne Patriarchatu Antiocheńskiego (kraje arabskie w Azji z wyłączeniem Palestyny i Jordanii, które podlegają wraz z Izraelem i autonomiczną Cerkwią Góry Synaj na terenie Egiptu Patriarchatowi Jerozolimskiemu). Konflikt ten to w zasadzie pewna odsłona trwających od wieków sporów grecko-arabskich w łonie cerkiewnym. Patriarchat Antiocheński nie zrzekł się praw do Kataru - w tym celu ma zostać wysłana specjalna delegacja do Patriarchatu Jerozolimskiego. Delegacja wysłana do jordańskiej stolicy, Ammanu, ma także wesprzeć wiernych Patriarchatu Jerozolimskiego w tych trudnych chwilach.
Tutaj należy wyjaśnić, dlaczego antiocheńska delegacja ma udać się do Jordanii: po pierwsze, na terenie Palestyny i Izraela niektóre parafie są bardziej arabskie, ale niektóre greckie, do tego z wyjątkiem arcybiskupa Teodozjusza (Atallaha Hanny) hierarcha tamtejsza to Grecy, natomiast w Jordanii parafie mają arabski charakter, a arcybiskupem Ammanu jest Arab: władyka Krzysztof (Atallah). Po drugie, osoba z libańskim albo syryjskim paszportem nie może wjechać na teren Izraela, a przez to także Autonomii Palestyńskiej.
Sobór został zwieńczony niedzielnymi jutrznią i Boską Liturgią, sprawowanymi przez zgromadzonych biskupów w monasterze Balamand. Nabożeństwa były transmitowane przez libańską stację Noursat: TUTAJ.
Na podstawie: https://www.facebook.com/Antiochpatriarchate.org
