Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Kim jest Azazel?
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk), 23 października 2023
Chociaż diabeł i szatan jako zbuntowane moce duchowe w walce z Jahwe, Bogiem Izraela, są postaciami dobrze znanymi, są również inne, które są być może mniej znane, ale nie mniej ważne dla zrozumienia natury demonicznych mocy przedstawionych w Piśmie Świętym. W literaturze Judaizmu Drugiej Świątyni znajduje się demoniczna postać powszechnie kojarzona z zepsuciem Kaina i jego potomków w Księdze Rodzaju i ogólnie zepsuciem świata materialnego. Postać ta to upadły anioł Azazel. Nie jest przypadkiem, że Azazel jest również postacią przywoływaną w ustanowieniu rytuału Dnia Pojednania [Kpł 16]. Postać Azazela w ramach rytualnej pokuty praktykowanej w Izraelu, a później w Judei, była rozumiana do I wieku naszej ery jako ta sama demoniczna postać, która kryje się za narracjami Księgi Rodzaju prowadzącymi do potopu Noego [Rdz 4-6].
Chociaż w pierwotnym kontekście Księgi Kapłańskiej [Kpł 16,8.10.26] jest całkowicie możliwe, że kozioł „dla Azazela” oznacza, że kozioł zostanie użyty jako kozioł ofiarny, we wczesnej żydowskiej interpretacji przedstawionej w literaturze Drugiej Świątyni Azazel jest postacią demoniczną. Czasami, ale nie zawsze, jest związany z wężem z Księgi Rodzaju [Rdz 3]. Źródłem wstępnej identyfikacji Azazela jako takiej istoty demonicznej może być paralela między związkiem Azazela z pustkowiem w rytuale Dnia Pojednania a „kozim demonem” na pustyni, którego kult jest potępiony w Księdze Kapłańskiej, niedługo po opisie rytuału [Kpł 17,7].
Podstawowym zachowanym źródłem do ujęcia Azazela jako demonicznej istoty pustkowia związanej z rytuałem Dnia Pojednania jest literatura enochiczna i pozostająca pod jej wpływem. Istotną częścią Pierwszej Księgi Henocha jest Księga Czuwających, która składa się z pierwszych 36 rozdziałów tekstu. Księga Czuwających jest opowiadaniem wczesnych rozdziałów Księgi Rodzaju z apokaliptycznej perspektywy, która ma na celu ujawnienie duchowych realiów leżących u podstaw tekstu Pisma. W przypadku genealogii Kaina i jego potomków Pierwsza Księga Henocha opisuje, że różne innowacje technologiczne i kulturowe dokonane przez Kaina i jego linię powstały dzięki objawieniu tajnej mądrości przez zbuntowane anioły. Azazel jest głównym aniołem zaangażowanym w objawienie tej mądrości [ 1 Hen 8,1-3]. Istnieje tu bezpośredni związek między innowacjami metalurgicznymi przypisywanymi Tubal-Kainowi [Rdz 4,22] a twórczością Azazela. W rezultacie „świat został zmieniony” z powodu bezbożności i niemoralności seksualnej istot ludzkich, wywołanych podżeganiem Azazela, co sprawiło, że wszystko stało się przedmiotem zepsucia.
Później w Pierwszej Księdze Henocha szerzej podsumowano skutki niegodziwości Azazela i jego patronatu nad niegodziwcami. Pierwsza Księga Henocha [1 Hen 9,6] stwierdza: „Zobacz więc, co zrobił Azazel. Nauczył wszystkich grzechów na ziemi i objawił wieczne tajemnice, które zostały stworzone w niebie." W Pierwszej Księdze Henocha [1 Hen 10] boski sąd jest wymierzony przeciwko Azazelowi, i ma być wykonany przez Archanioła Rafaela. Henoch opisuje ten sąd jako związanie jego dłoni i stóp, wrzucenie do dziury na pustyni ze strzelistej skały i zakopanie pod ostrymi kamieniami; prawdopodobnie związane jest to z tradycją zrzucania kozła dla Azazela z takiej skały, tradycją, która wyewoluowała w późniejszej praktyce judzkiej. Nie było to częścią pierwotnego rytuału, w którym kozioł nie był specjalnie zabijany, ale prawdopodobnie weszło to do praktyki ze względów praktycznych, tj. po to, aby uniemożliwić kozłowi powrót z wygnania. Ze swojego więzienia Azazel trafi do jeziora ognia w dniu ostatecznym [1 Hen 10,4-6; por. 1 Hen 54,5].
W szczególności postać Diabła lub „Złego”, jaka pojawia się w literaturze Janowej, ma z postacią Azazela szereg wspólnego. Kain jest opisany jako syn, a zatem obraz złego [1 J 3,12]. Podobnie identyfikuje się innych grzeszników, zwłaszcza tych, którzy spiskują w celu zamordowania sprawiedliwych [J 8,44]. Smok Apokalipsy pozostaje związany i uwięziony na ziemi aż do końca czasów [Ap 20,1-3]. Tego dnia zostaje wrzucony do jeziora ognia [Ps 68,10]. Warto zauważyć, że wizerunek jeziora ognia nie występuje jako taki w Starym Testamencie, ale znajduje się w 1 Księdze Henocha, Ewangelii św. Mateusza i Apokalipsie św. Jana.
Po opisaniu miejsca jego kary, Pierwsza Księga Henocha [1 Hen 10,8] opisuje zarzuty przeciwko Azazelowi: „A cała ziemia została zepsuta przez naukę i dzieła Azazela. Jemu przypisz wszystkie grzechy". Stwierdzenie to ma znaczenie zarówno historyczne, jak i rytualne. Przypisuje Azazelowi jako wrogiej mocy duchowej odpowiedzialność za grzech ludzki i zepsucie ziemi poprzez jego dzieła. Przypisanie Azazelowi wszystkich grzechów odzwierciedla również wypowiedź Aarona nad kozłem dla Azazela o wszystkich grzechach ludu [Kpł 16,21]. Ten język dotyczący Azazela jest również bardzo zbliżony do języka używanego przez Pierwszy List Jana w odniesieniu do diabła. W szczególności odzwierciedla to stwierdzenie, że „cały świat znajduje się pod władzą złego” [1 J 5,19] i stwierdzenie, że Syn Boży objawił się aby niszczyć „dzieła diabła” [1 J 3,8].
Innym znaczącym tekstem opisującym Azazela jako istotę demoniczną jest Apokalipsa Abrahama. Jest on opisywany w tym tekście w kategoriach niezwykle zbliżonych do tych z właściwej literatury enochicznej, co argumentuje za wpływem tej drugiej na tę pierwszą. Konkretnie, w obu tekstach Azazel jest liderem grona zbuntowanych aniołów, którzy spiskowali przeciwko Bogu. Oba teksty utożsamiają anioły z gwiazdami niebios. W obu Azazel jest odpowiedzialny za ujawnienie tajemnic nieba i dlatego jest wyrzucany na pustkowie, gdzie zostaje uwięziony.
Apokalipsa Abrahama wykorzystuje enochiczny obraz Azazela do przedstawienia ostatecznego, eschatologicznego Dnia Pojednania. Anielskim towarzyszem Abrahama, który towarzyszy mu w serii apokaliptycznych wizji, jest Jaoel. Ta niebiańska postać jest opisywana w kategoriach arcykapłańskich, począwszy już od jego stroju. Koniec podróży Abrahama jest w rzeczywistości niebiańskim sanktuarium, które Apokalipsa przedstawia jako prawdziwą świątynię Boga, przeciwstawiając ją ziemskiej kopii. Tak jak wejściu arcykapłana do ziemskiego sanktuarium towarzyszyło odesłanie grzechów ludu do Azazela w jego koźle, tak samo wejściu do niebiańskiego sanktuarium, aby oczyścić stworzenie, towarzyszy odesłanie i ostateczne potępienie Azazela. Akcja Apokalipsy Abrahama otaczająca Azazela obraca się wokół jego potępienia do ognistej jamy. Wraz z nim potępieni są również aniołowie i ludzie, których doprowadził do grzechu. To potępienie Azazela i jego „dzieci” jest nieodłączną częścią ostatecznego oczyszczenia niebiańskiego sanktuarium. Równolegle z dziełami Azazela, Jaoel naucza Abrahama tego rytuału potępienia, którego Abraham dokonuje jako „kapłan w przygotowaniu”. Wszystkie te tematy rozgrywają się w Liście do Hebrajczyków, ponieważ Chrystus jest przedstawiony w nim jako wielki arcykapłan wchodzący do niebiańskiego sanktuarium i odprawiający eschatologiczny Dzień Pojednania. To właśnie tutaj w proroctwie mesjańskim tematy oczyszczenia świętej przestrzeni w pojednaniu i klęsce wrogich mocy duchowych łączą się w jedną konceptualną rzeczywistość.
Azazel jest również wymieniany jako istota demoniczna w podobny sposób w 4Q180 i 4Q203, „Księdze Gigantów”. Oba te teksty qumrańskie opisują karę dla Azazela. W obu przypadkach przypisuje się mu odpowiedzialność i ponosi karę za wszystkie grzechy innych upadłych istot anielskich, a także za te, do których podżegały i które popełnili ludzie. Tradycja ta prawdopodobnie wyewoluowała z przedstawienia demonicznych istot mieszkających na pustkowiu według pewnych akadyjskich tekstów opisujących demony, które wypełzają z zaświatów przez urwiska i szczeliny w ziemi, aby zamieszkać w pustynnych miejscach. Terminologia używana do opisania tych demonicznych duchów jest taka sama, jak termin zastosowany do grzechu, który czekał na Kaina w Księdze Rodzaju: "u drzwi leży grzech" (w innych tłumaczeniach: "czyha", "pełza") [Rdz 4,7].
Tradycje Judaizmu Drugiej Świątyni dotyczące Azazela przedstawiają go jako postać diabła, która jest odpowiedzialna za zepsucie nie tylko ludzkości przez grzech, ale samego świata przez zepsucie i przekleństwo spowodowane przez ten grzech. Po tym, jak został zepsuty przez jego dzieła, w wykonaniu jego duchowych dzieci, począwszy od Kaina, cały świat znajduje się teraz pod jego władzą. Aby uwolnić świat od jego władzy i zepsucia, jego dzieła muszą zostać zniszczone, a dzieje się to poprzez pojednanie. W ramach tych tradycji Drugiej Świątyni przewiduje się ostateczny eschatologiczny Dzień Pojednania, który zostanie dokonany przez niebiańskiego arcykapłana. W tekstach Nowego Testamentu tak różnorodnych, jak Ewangelia św. Mateusza, List do Hebrajczyków i literatura Janowa, Chrystus jest opisywany jako ten, który pełni tę funkcję kapłańską. To przebłaganie jest dokonywane nie tylko za grzechy chrześcijańskiego zgromadzenia, Kościoła, jak niegdyś w Izraelu, ale teraz także „za cały świat” dla oczyszczania świata z zepsucia i przekleństwa wynikającego z grzechu. Chrystus wypełnia rytuał Dnia Pojednania nie tylko raz na zawsze oczyszczając Kościół i świat z grzechu i jego zepsucia, ale także ostatecznie pokonując Azazela, demona stojącego za tym złem oraz uwalniając stworzenie spod jego władzy.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Paweł Turczyński / cerkiew.pl /
Chociaż w pierwotnym kontekście Księgi Kapłańskiej [Kpł 16,8.10.26] jest całkowicie możliwe, że kozioł „dla Azazela” oznacza, że kozioł zostanie użyty jako kozioł ofiarny, we wczesnej żydowskiej interpretacji przedstawionej w literaturze Drugiej Świątyni Azazel jest postacią demoniczną. Czasami, ale nie zawsze, jest związany z wężem z Księgi Rodzaju [Rdz 3]. Źródłem wstępnej identyfikacji Azazela jako takiej istoty demonicznej może być paralela między związkiem Azazela z pustkowiem w rytuale Dnia Pojednania a „kozim demonem” na pustyni, którego kult jest potępiony w Księdze Kapłańskiej, niedługo po opisie rytuału [Kpł 17,7].
Podstawowym zachowanym źródłem do ujęcia Azazela jako demonicznej istoty pustkowia związanej z rytuałem Dnia Pojednania jest literatura enochiczna i pozostająca pod jej wpływem. Istotną częścią Pierwszej Księgi Henocha jest Księga Czuwających, która składa się z pierwszych 36 rozdziałów tekstu. Księga Czuwających jest opowiadaniem wczesnych rozdziałów Księgi Rodzaju z apokaliptycznej perspektywy, która ma na celu ujawnienie duchowych realiów leżących u podstaw tekstu Pisma. W przypadku genealogii Kaina i jego potomków Pierwsza Księga Henocha opisuje, że różne innowacje technologiczne i kulturowe dokonane przez Kaina i jego linię powstały dzięki objawieniu tajnej mądrości przez zbuntowane anioły. Azazel jest głównym aniołem zaangażowanym w objawienie tej mądrości [ 1 Hen 8,1-3]. Istnieje tu bezpośredni związek między innowacjami metalurgicznymi przypisywanymi Tubal-Kainowi [Rdz 4,22] a twórczością Azazela. W rezultacie „świat został zmieniony” z powodu bezbożności i niemoralności seksualnej istot ludzkich, wywołanych podżeganiem Azazela, co sprawiło, że wszystko stało się przedmiotem zepsucia.
Później w Pierwszej Księdze Henocha szerzej podsumowano skutki niegodziwości Azazela i jego patronatu nad niegodziwcami. Pierwsza Księga Henocha [1 Hen 9,6] stwierdza: „Zobacz więc, co zrobił Azazel. Nauczył wszystkich grzechów na ziemi i objawił wieczne tajemnice, które zostały stworzone w niebie." W Pierwszej Księdze Henocha [1 Hen 10] boski sąd jest wymierzony przeciwko Azazelowi, i ma być wykonany przez Archanioła Rafaela. Henoch opisuje ten sąd jako związanie jego dłoni i stóp, wrzucenie do dziury na pustyni ze strzelistej skały i zakopanie pod ostrymi kamieniami; prawdopodobnie związane jest to z tradycją zrzucania kozła dla Azazela z takiej skały, tradycją, która wyewoluowała w późniejszej praktyce judzkiej. Nie było to częścią pierwotnego rytuału, w którym kozioł nie był specjalnie zabijany, ale prawdopodobnie weszło to do praktyki ze względów praktycznych, tj. po to, aby uniemożliwić kozłowi powrót z wygnania. Ze swojego więzienia Azazel trafi do jeziora ognia w dniu ostatecznym [1 Hen 10,4-6; por. 1 Hen 54,5].
W szczególności postać Diabła lub „Złego”, jaka pojawia się w literaturze Janowej, ma z postacią Azazela szereg wspólnego. Kain jest opisany jako syn, a zatem obraz złego [1 J 3,12]. Podobnie identyfikuje się innych grzeszników, zwłaszcza tych, którzy spiskują w celu zamordowania sprawiedliwych [J 8,44]. Smok Apokalipsy pozostaje związany i uwięziony na ziemi aż do końca czasów [Ap 20,1-3]. Tego dnia zostaje wrzucony do jeziora ognia [Ps 68,10]. Warto zauważyć, że wizerunek jeziora ognia nie występuje jako taki w Starym Testamencie, ale znajduje się w 1 Księdze Henocha, Ewangelii św. Mateusza i Apokalipsie św. Jana.
Po opisaniu miejsca jego kary, Pierwsza Księga Henocha [1 Hen 10,8] opisuje zarzuty przeciwko Azazelowi: „A cała ziemia została zepsuta przez naukę i dzieła Azazela. Jemu przypisz wszystkie grzechy". Stwierdzenie to ma znaczenie zarówno historyczne, jak i rytualne. Przypisuje Azazelowi jako wrogiej mocy duchowej odpowiedzialność za grzech ludzki i zepsucie ziemi poprzez jego dzieła. Przypisanie Azazelowi wszystkich grzechów odzwierciedla również wypowiedź Aarona nad kozłem dla Azazela o wszystkich grzechach ludu [Kpł 16,21]. Ten język dotyczący Azazela jest również bardzo zbliżony do języka używanego przez Pierwszy List Jana w odniesieniu do diabła. W szczególności odzwierciedla to stwierdzenie, że „cały świat znajduje się pod władzą złego” [1 J 5,19] i stwierdzenie, że Syn Boży objawił się aby niszczyć „dzieła diabła” [1 J 3,8].
Innym znaczącym tekstem opisującym Azazela jako istotę demoniczną jest Apokalipsa Abrahama. Jest on opisywany w tym tekście w kategoriach niezwykle zbliżonych do tych z właściwej literatury enochicznej, co argumentuje za wpływem tej drugiej na tę pierwszą. Konkretnie, w obu tekstach Azazel jest liderem grona zbuntowanych aniołów, którzy spiskowali przeciwko Bogu. Oba teksty utożsamiają anioły z gwiazdami niebios. W obu Azazel jest odpowiedzialny za ujawnienie tajemnic nieba i dlatego jest wyrzucany na pustkowie, gdzie zostaje uwięziony.
Apokalipsa Abrahama wykorzystuje enochiczny obraz Azazela do przedstawienia ostatecznego, eschatologicznego Dnia Pojednania. Anielskim towarzyszem Abrahama, który towarzyszy mu w serii apokaliptycznych wizji, jest Jaoel. Ta niebiańska postać jest opisywana w kategoriach arcykapłańskich, począwszy już od jego stroju. Koniec podróży Abrahama jest w rzeczywistości niebiańskim sanktuarium, które Apokalipsa przedstawia jako prawdziwą świątynię Boga, przeciwstawiając ją ziemskiej kopii. Tak jak wejściu arcykapłana do ziemskiego sanktuarium towarzyszyło odesłanie grzechów ludu do Azazela w jego koźle, tak samo wejściu do niebiańskiego sanktuarium, aby oczyścić stworzenie, towarzyszy odesłanie i ostateczne potępienie Azazela. Akcja Apokalipsy Abrahama otaczająca Azazela obraca się wokół jego potępienia do ognistej jamy. Wraz z nim potępieni są również aniołowie i ludzie, których doprowadził do grzechu. To potępienie Azazela i jego „dzieci” jest nieodłączną częścią ostatecznego oczyszczenia niebiańskiego sanktuarium. Równolegle z dziełami Azazela, Jaoel naucza Abrahama tego rytuału potępienia, którego Abraham dokonuje jako „kapłan w przygotowaniu”. Wszystkie te tematy rozgrywają się w Liście do Hebrajczyków, ponieważ Chrystus jest przedstawiony w nim jako wielki arcykapłan wchodzący do niebiańskiego sanktuarium i odprawiający eschatologiczny Dzień Pojednania. To właśnie tutaj w proroctwie mesjańskim tematy oczyszczenia świętej przestrzeni w pojednaniu i klęsce wrogich mocy duchowych łączą się w jedną konceptualną rzeczywistość.
Azazel jest również wymieniany jako istota demoniczna w podobny sposób w 4Q180 i 4Q203, „Księdze Gigantów”. Oba te teksty qumrańskie opisują karę dla Azazela. W obu przypadkach przypisuje się mu odpowiedzialność i ponosi karę za wszystkie grzechy innych upadłych istot anielskich, a także za te, do których podżegały i które popełnili ludzie. Tradycja ta prawdopodobnie wyewoluowała z przedstawienia demonicznych istot mieszkających na pustkowiu według pewnych akadyjskich tekstów opisujących demony, które wypełzają z zaświatów przez urwiska i szczeliny w ziemi, aby zamieszkać w pustynnych miejscach. Terminologia używana do opisania tych demonicznych duchów jest taka sama, jak termin zastosowany do grzechu, który czekał na Kaina w Księdze Rodzaju: "u drzwi leży grzech" (w innych tłumaczeniach: "czyha", "pełza") [Rdz 4,7].
Tradycje Judaizmu Drugiej Świątyni dotyczące Azazela przedstawiają go jako postać diabła, która jest odpowiedzialna za zepsucie nie tylko ludzkości przez grzech, ale samego świata przez zepsucie i przekleństwo spowodowane przez ten grzech. Po tym, jak został zepsuty przez jego dzieła, w wykonaniu jego duchowych dzieci, począwszy od Kaina, cały świat znajduje się teraz pod jego władzą. Aby uwolnić świat od jego władzy i zepsucia, jego dzieła muszą zostać zniszczone, a dzieje się to poprzez pojednanie. W ramach tych tradycji Drugiej Świątyni przewiduje się ostateczny eschatologiczny Dzień Pojednania, który zostanie dokonany przez niebiańskiego arcykapłana. W tekstach Nowego Testamentu tak różnorodnych, jak Ewangelia św. Mateusza, List do Hebrajczyków i literatura Janowa, Chrystus jest opisywany jako ten, który pełni tę funkcję kapłańską. To przebłaganie jest dokonywane nie tylko za grzechy chrześcijańskiego zgromadzenia, Kościoła, jak niegdyś w Izraelu, ale teraz także „za cały świat” dla oczyszczania świata z zepsucia i przekleństwa wynikającego z grzechu. Chrystus wypełnia rytuał Dnia Pojednania nie tylko raz na zawsze oczyszczając Kościół i świat z grzechu i jego zepsucia, ale także ostatecznie pokonując Azazela, demona stojącego za tym złem oraz uwalniając stworzenie spod jego władzy.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Paweł Turczyński / cerkiew.pl /