Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Patriarchat Antiocheński dzisiaj cz. 1 – wierni, język
Dominika Kovačević, 04 sierpnia 2016
W związku ze zbliżającą się wizytą patriarchy antiocheńskiego w Polsce przedstawiamy Państwu garść informacji o tym, jak wygląda ta Cerkiew dzisiaj. O historii Patriarchatu Antiocheńskiego można poczytać tutaj.
Zwierzchnik: Jan X (Jazidżi); arab. [transkrypcja naukowa] Yūḥannā Al-‘Ᾱšār (Yāziǧī)
Strona internetowa (arabski i angielski)
Strona internetowa na Facebooku (arabski i angielski)
Kanał Youtube
WIERNI
Kanonicznym terytorium Patriarchatu Antiocheńskiego są azjatyckie kraje arabskie z wyłączeniem Palestyny i Jordanii, które przypadają jurysdykcji Patriarchatu Jerozolimskiego. Najwięcej członków patriarchatu mieszka w Syrii i Libanie – historycznie to właściwie jedna kraina. Na tych ziemiach wiernymi są praktycznie wyłącznie Arabowie oraz zarabizowani przed wiekami Aramejczycy.
W tzw. „diasporze” – która jest bardzo liczna – wierni to zarówno Arabowie (w tym Palestyńczycy i Jordańczycy, bowiem Patriarchat Jerozolimskie niemalże nie ma parafii poza swoim terytorium kanonicznym), jak i lokalni mieszkańcy poszczególnych krajów. To pierwsze jest rezultatem wojen toczących Bliskich Wschód, trudnej sytuacji ekonomicznej oraz co jakiś czas wzniecanych prześladowań chrześcijan; ta emigracja trwa już od XIX wieku.
Z kolei to drugie to wynik kilku rzeczy. Pierwsza z nich to otwartość Cerkwi antiocheńskiej i nie traktowanie jurysdykcji jako „klubu etnicznego”. Druga to dostosowywanie się do lokalnych potrzeb poprzez wydawnictwa liturgiczne i literatury duchowej w miejscowych językach i prowadzenie stron internetowych w nich. Trzecie to dbanie o swe starożytne dziedzictwo przy jednoczesnym umiejętnym wejściu w inne realia; Prawosławie tu zachowuje wiarę i obrzędy (które dzięki starożytności tej Cerkwi sięgają źródeł), a zarazem nie jest skostniałe lub jurydyczne (jak to bywa np. w przypadku Cerkwi rosyjskiej), czego przykładami są stosowanie kalendarza neojuliańskiego - tzw. nowego stylu - we wszystkich parafiach (na terytoriach rodzimych jak i poza nimi) oraz śpiew bizantyjsko-semicki w polifonicznych i harmonijnych aranżacjach (diaspora). Innym przejawem tego poczucia misyjności, wynikłego z samych początków istnienia tej Cerkwi, to działanie parafii rytów zachodnich w ramach tej jurysdykcji.
Nie bez przyczyny w diasporze, a zwłaszcza w obydwu Amerykach, Patriarchat Antiocheński należy do najchętniej wybieranych jurysdykcji przez konwertytów na prawosławie. Dlatego też niemały procent wiernych w diasporze stanowią różni Latynosi oraz Amerykanie; nie brak też Filipińczyków, Brytyjczyków czy Niemców.
Zachodnie źródła podają różne szacunki co do liczby wiernych Patriarchatu Antiocheńskiego: od 2 do 4 milionów. Z kolei źródła arabskie, w tym Arabska Encyklopedia wydana w Damaszku, podają liczbę wiernych 12 milionów na całym świecie.
JĘZYK
Podstawowym językiem dokumentów cerkiewnych, kazań i nabożeństw jest literacki (standardowy) język arabski, tzw. fusha. Jest to język nauczany w szkołach, używany w sytuacjach oficjalnych, w mediach i jako lingua franca pomiędzy różnymi Arabami, tego języka uczy się również obcokrajowców. Zatem, jest to język zrozumiały, lecz przy tym to nie jest „język ulicy”, potoczny. Język ten nie zmienił się znacznie aż od VII wieku, dzięki czemu możliwe jest czytanie starych źródeł. To wszystko umiejscawia prawosławnych Arabów w wyjątkowo komfortowej sytuacji na tle np. Słowian. W mówionych kazaniach bywają stosowane dialekty syryjskie i libańskie, aczkolwiek rzadko, i prędzej są to dialektalne wtrącenia.
W nabożeństwach bywają wstawki greckie, w postaci np. pierwszego zdania danego hymnu czy wezwań typu Axios czy Kirie eleison (choć w paralelnym użyciu są też arabskie odpowiedniki).
Istotnym jest też to, że w języku arabskim już przed wieloma stuleciami ukształtowała się prawosławna terminologia, stąd też bardzo mało jest tu zapożyczeń z greki, mimo bizantyjskiego obrządku. To też ukazuje, że Arabowie i język arabski są związani z Prawosławiem, wbrew pokutującym gdzieniegdzie stereotypom.
Poza terytorium kanonicznym używany język zależy od składu etnicznego parafii; często jednak pewne elementy są zachowane po arabsku.
Podstawowe prawosławne słowa i zwroty po arabsku
Zastosowana jest tu transkrypcja przybliżona, tzw. „polska”, nie oddaje wielu specyficznych dźwięków arabskich oraz nie jest w stanie do końca przedstawić łączenia międzywyrazowego w czytaniu, do którego potrzebna jest znajomość gramatyki; kreski nad samogłoską oznaczają, że to samogłoska długa – w językach semickich to inna litera, niż samogłoska krótka; w arabskim nie ma za to rozróżnienia na małe i duże litery:
Allāh: BógZwierzchnik: Jan X (Jazidżi); arab. [transkrypcja naukowa] Yūḥannā Al-‘Ᾱšār (Yāziǧī)
Strona internetowa (arabski i angielski)
Strona internetowa na Facebooku (arabski i angielski)
Kanał Youtube
WIERNI
Kanonicznym terytorium Patriarchatu Antiocheńskiego są azjatyckie kraje arabskie z wyłączeniem Palestyny i Jordanii, które przypadają jurysdykcji Patriarchatu Jerozolimskiego. Najwięcej członków patriarchatu mieszka w Syrii i Libanie – historycznie to właściwie jedna kraina. Na tych ziemiach wiernymi są praktycznie wyłącznie Arabowie oraz zarabizowani przed wiekami Aramejczycy.
W tzw. „diasporze” – która jest bardzo liczna – wierni to zarówno Arabowie (w tym Palestyńczycy i Jordańczycy, bowiem Patriarchat Jerozolimskie niemalże nie ma parafii poza swoim terytorium kanonicznym), jak i lokalni mieszkańcy poszczególnych krajów. To pierwsze jest rezultatem wojen toczących Bliskich Wschód, trudnej sytuacji ekonomicznej oraz co jakiś czas wzniecanych prześladowań chrześcijan; ta emigracja trwa już od XIX wieku.
Z kolei to drugie to wynik kilku rzeczy. Pierwsza z nich to otwartość Cerkwi antiocheńskiej i nie traktowanie jurysdykcji jako „klubu etnicznego”. Druga to dostosowywanie się do lokalnych potrzeb poprzez wydawnictwa liturgiczne i literatury duchowej w miejscowych językach i prowadzenie stron internetowych w nich. Trzecie to dbanie o swe starożytne dziedzictwo przy jednoczesnym umiejętnym wejściu w inne realia; Prawosławie tu zachowuje wiarę i obrzędy (które dzięki starożytności tej Cerkwi sięgają źródeł), a zarazem nie jest skostniałe lub jurydyczne (jak to bywa np. w przypadku Cerkwi rosyjskiej), czego przykładami są stosowanie kalendarza neojuliańskiego - tzw. nowego stylu - we wszystkich parafiach (na terytoriach rodzimych jak i poza nimi) oraz śpiew bizantyjsko-semicki w polifonicznych i harmonijnych aranżacjach (diaspora). Innym przejawem tego poczucia misyjności, wynikłego z samych początków istnienia tej Cerkwi, to działanie parafii rytów zachodnich w ramach tej jurysdykcji.
Nie bez przyczyny w diasporze, a zwłaszcza w obydwu Amerykach, Patriarchat Antiocheński należy do najchętniej wybieranych jurysdykcji przez konwertytów na prawosławie. Dlatego też niemały procent wiernych w diasporze stanowią różni Latynosi oraz Amerykanie; nie brak też Filipińczyków, Brytyjczyków czy Niemców.
Zachodnie źródła podają różne szacunki co do liczby wiernych Patriarchatu Antiocheńskiego: od 2 do 4 milionów. Z kolei źródła arabskie, w tym Arabska Encyklopedia wydana w Damaszku, podają liczbę wiernych 12 milionów na całym świecie.
JĘZYK
Podstawowym językiem dokumentów cerkiewnych, kazań i nabożeństw jest literacki (standardowy) język arabski, tzw. fusha. Jest to język nauczany w szkołach, używany w sytuacjach oficjalnych, w mediach i jako lingua franca pomiędzy różnymi Arabami, tego języka uczy się również obcokrajowców. Zatem, jest to język zrozumiały, lecz przy tym to nie jest „język ulicy”, potoczny. Język ten nie zmienił się znacznie aż od VII wieku, dzięki czemu możliwe jest czytanie starych źródeł. To wszystko umiejscawia prawosławnych Arabów w wyjątkowo komfortowej sytuacji na tle np. Słowian. W mówionych kazaniach bywają stosowane dialekty syryjskie i libańskie, aczkolwiek rzadko, i prędzej są to dialektalne wtrącenia.
W nabożeństwach bywają wstawki greckie, w postaci np. pierwszego zdania danego hymnu czy wezwań typu Axios czy Kirie eleison (choć w paralelnym użyciu są też arabskie odpowiedniki).
Istotnym jest też to, że w języku arabskim już przed wieloma stuleciami ukształtowała się prawosławna terminologia, stąd też bardzo mało jest tu zapożyczeń z greki, mimo bizantyjskiego obrządku. To też ukazuje, że Arabowie i język arabski są związani z Prawosławiem, wbrew pokutującym gdzieniegdzie stereotypom.
Poza terytorium kanonicznym używany język zależy od składu etnicznego parafii; często jednak pewne elementy są zachowane po arabsku.
Podstawowe prawosławne słowa i zwroty po arabsku
Zastosowana jest tu transkrypcja przybliżona, tzw. „polska”, nie oddaje wielu specyficznych dźwięków arabskich oraz nie jest w stanie do końca przedstawić łączenia międzywyrazowego w czytaniu, do którego potrzebna jest znajomość gramatyki; kreski nad samogłoską oznaczają, że to samogłoska długa – w językach semickich to inna litera, niż samogłoska krótka; w arabskim nie ma za to rozróżnienia na małe i duże litery:
Jasū‘ Al-Massīh: Jezus Chrystus
Ar-Rūh-ul-Quddūs: Duch Święty
As-Sālūs-ul-Quddūs: Trójca Święta
Ibn-ul-Lāh: Syn Boży
Al-Kitāb-ul-Muqaddas: Pismo Święte
Al-Indżīl/Al-Biszāra: Ewangelia
Kanīsa: Cerkiew
Al-Massīhijja: chrześcijaństwo
Massīhijjun: chrześcijanin
Al-Ursuzūksijja: Prawosławie
Ursuzūksijjun: prawosławny
As-Salīb: Krzyż
Al-Quddās/Litūrdżijja: Liturgia
Sirr-usz-Szukri: Tajemnica (sakrament) Dziękczynienia, tj. Eucharystia
Al-Qurbān: Ofiara, tj. Eucharystia
Al-Munāłala: Eucharystia (od rdzenia „ofiarować/przyjmować”, zwłaszcza jedzenie; „spożywać”)
Salā: modlitwa
Khidma: służba (nabożeństwo)
Salāt-us-Subh: jutrznia
Salāt-ul-Gharūb: wieczernia
Al-Qiddīs: święty (osoba)
Batrijark: patriarcha
Matrān: metropolita/arcybiskup
Usquf: biskup
Sajjidnā: władyka (dosłownie „pan nasz”)
Abraszijja: diecezja/parafia
Khūr: ksiądz
Khūra: matuszka
Kāhin: kapłan
Abūnā: batiuszka (dosłownie „ojciec nasz”)
Rāhib: mnich
Rāhiba: mniszka
Szammās: diakon
Szammāsa: żona diakona
Batrijarkijja: patriarchat
Dajr: monaster
‘Ajd: święto
Sałm: post
Al-Ahad: niedziela
Ajqūna: ikona
Jā Rabb-u-rham: Panie zmiłuj się
Istadżib jā Rabb: daj, o Panie (dosłownie „odpowiedz, Panie”)
Bārik jā sajjid: pobłogosław, władyko
Laka jā Rabb: Tobie, Panie
Al-madżdu laka ja-llāh: chwała Tobie, Boże
Ilā-r-Rabbi natlub: do Pana módlmy się
Ajjuha-r-Rabbu Jasū‘-l-Massīhu (Ibn-ul-Lāh) irhamnī anā (‘abduka)-l-khati’u: Panie Jezu Chryste (Synu Boży), zmiłuj się nade mną (sługą Twym) grzesznym [Modlitwa Jezusowa]
Część druga (organizacje; diecezje poza Syrią i Libanem)
Część trzecia (Liban)
Część czwarta (Syria)
