Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Nowość wydawnicza: Istota prawosławnego monastycyzmu
Jarosław Charkiewicz, 08 czerwca 2020
Roli monastycyzmu w Prawosławiu nie da się przecenić ani tym bardziej wyobrazić sobie bez niego Cerkwi prawosławnej. Bez monastycyzmu Cerkiew byłaby na tyle ułomnym organizmem, że Jej istnienie stałoby pod ogromnym znakiem zapytania. Aby się co do tego przekonać, warto sięgnąć po właśnie wydaną drukiem książkę mniszki Nikołai (Aleksiejuk) pt. „Istota prawosławnego monastycyzmu”, będącą zredagowaną wersją jej rozprawy doktorskiej napisanej pod kierunkiem metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy. Rozprawa ta została obroniona w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie 18 lutego tego roku.
W przedmowie do książki arcybiskup białostocki i gdański Jakub pisze, że autorka „podjęła się opisania jednej z form życia chrześcijańskiego, zwanej monastyczną”, dodając później, iż jest to forma „specyficzna”. To uszczegółowienie rzuca dużo więcej światła, jak istotny jest monastycyzm dla Prawosławia, a zatem omówienia jakże ważnego fragmentu życia cerkiewnego podjęła się mniszka Nikołaja.
Przedmiotowe zagadnienie autorka traktuje bardzo szeroko, co sprawia, że jej praca jest wieloaspektowa i interdyscyplinarna. Co oczywista, prym w niej wiedzie aspekt teologiczny i duchowy.
Na pracę składa się siedem rozdziałów, wstęp, zakończenie i bibliografia. Pierwszy rozdział traktuje o genezie i historycznym rozwoju monastycyzmu. Autorka omawia w nim starotestamentowe zwiastuny monastycyzmu i jego nowotestamentowe przykłady, jak też etapy rozwoju życia monastycznego poczynając od Egiptu i Palestyny (III w.), na monastycyzmie na ziemiach słowiańskich kończąc.
Drugi rozdział na charakter stricte teologiczny. Poświęcony on został biblijnym i dogmatycznym podstawom monastycyzmu. Omówiono w nich złożone terminy teologiczne takie jak obraz i podobieństwo Boże, kwestia upadku prarodziców, współdziałanie łaski Bożej i wolnej woli człowieka oraz przebóstwienie.
Głównym kwestiom związanym z duchowością prawosławną poświęcony został trzeci rozdział książki, czwarty zaś prawosławnej ascezie i mistyce. W obszernym piątym rozdziale autorka omawia właściwości czy też cechy życia monastycznego. Warto je chociażby wymienić, aby uzmysłowić sobie obszary, z którymi na co dzień ma do czynienia prawosławny mnich czy mniszka: wyrzeczenie się świata, dziewictwo, posłuszeństwo, ubóstwo, asceza cielesna, modlitwa i nabożeństwa oraz walka z namiętnościami.
Przedostatni, szósty rozdział książki traktuje o trzech formach życia monastycznego w Prawosławiu: anachoretyzmie, semi-anachoretyzmie i cenobityzmie. Ich omówienie dotyczy zarówno historycznych aspektów, jak i teologiczno-duchowych.
Zamknięciem niczym klamrą całości pracy jest jej siódmy rozdział, poświęcony roli monastycyzmu w życiu Cerkwi prawosławnej. Autorka akcentuje w nim cztery związane z tym aspekty. Dla niej monaster to, po pierwsze – duchowy szpital, po drugie – istotny autorytet w kwestiach wiary i moralności chrześcijańskiej, po trzecie – fenomen oddziałujący na życie Cerkwi i społeczeństwa, po czwarte – miejsce wzmożonej modlitwy i intensywnego życia liturgicznego.
Tym, czego nieco brakuje w pracy, szczególnie dla osób spoza środowiska prawosławnego, jest porównanie monastycyzmu prawosławnego z zachodnim, rzymskokatolickim. Nota bene, być może kiedyś stanie się to przedmiotem dociekań naukowych kolejnej książki mniszki Nikołai.
Lektura książki prowadzi do wielu wniosków. Obrazowo przemawiające do czytelnika może być krótkie stwierdzenie autorki z zakończenia: „Monastycyzm pełni w życiu duchowym Kościoła prawosławnego rolę kręgosłupa i serca”. Już tylko to powinno zachęcić naszych wiernych do sięgnięcia po lekturę tej interesującej książki. Została ona napisana i edytorsko przygotowana z pietyzmem (zastanawiać może tylko charakterystyczna nie dla książek, lecz czasopism numeracja przypisów rozpoczynająca się wraz z początkiem kolejnego rozdziału), a zachętą do sięgnięcia po nią jest już przyciągająca wzrok oryginalna okładka.
__________________
Mniszka Nikołaja, Istota prawosławnego monastycyzmu, Białystok 2020, s. 275.
W przedmowie do książki arcybiskup białostocki i gdański Jakub pisze, że autorka „podjęła się opisania jednej z form życia chrześcijańskiego, zwanej monastyczną”, dodając później, iż jest to forma „specyficzna”. To uszczegółowienie rzuca dużo więcej światła, jak istotny jest monastycyzm dla Prawosławia, a zatem omówienia jakże ważnego fragmentu życia cerkiewnego podjęła się mniszka Nikołaja.
Przedmiotowe zagadnienie autorka traktuje bardzo szeroko, co sprawia, że jej praca jest wieloaspektowa i interdyscyplinarna. Co oczywista, prym w niej wiedzie aspekt teologiczny i duchowy.
Na pracę składa się siedem rozdziałów, wstęp, zakończenie i bibliografia. Pierwszy rozdział traktuje o genezie i historycznym rozwoju monastycyzmu. Autorka omawia w nim starotestamentowe zwiastuny monastycyzmu i jego nowotestamentowe przykłady, jak też etapy rozwoju życia monastycznego poczynając od Egiptu i Palestyny (III w.), na monastycyzmie na ziemiach słowiańskich kończąc.
Drugi rozdział na charakter stricte teologiczny. Poświęcony on został biblijnym i dogmatycznym podstawom monastycyzmu. Omówiono w nich złożone terminy teologiczne takie jak obraz i podobieństwo Boże, kwestia upadku prarodziców, współdziałanie łaski Bożej i wolnej woli człowieka oraz przebóstwienie.
Głównym kwestiom związanym z duchowością prawosławną poświęcony został trzeci rozdział książki, czwarty zaś prawosławnej ascezie i mistyce. W obszernym piątym rozdziale autorka omawia właściwości czy też cechy życia monastycznego. Warto je chociażby wymienić, aby uzmysłowić sobie obszary, z którymi na co dzień ma do czynienia prawosławny mnich czy mniszka: wyrzeczenie się świata, dziewictwo, posłuszeństwo, ubóstwo, asceza cielesna, modlitwa i nabożeństwa oraz walka z namiętnościami.
Przedostatni, szósty rozdział książki traktuje o trzech formach życia monastycznego w Prawosławiu: anachoretyzmie, semi-anachoretyzmie i cenobityzmie. Ich omówienie dotyczy zarówno historycznych aspektów, jak i teologiczno-duchowych.
Zamknięciem niczym klamrą całości pracy jest jej siódmy rozdział, poświęcony roli monastycyzmu w życiu Cerkwi prawosławnej. Autorka akcentuje w nim cztery związane z tym aspekty. Dla niej monaster to, po pierwsze – duchowy szpital, po drugie – istotny autorytet w kwestiach wiary i moralności chrześcijańskiej, po trzecie – fenomen oddziałujący na życie Cerkwi i społeczeństwa, po czwarte – miejsce wzmożonej modlitwy i intensywnego życia liturgicznego.
Tym, czego nieco brakuje w pracy, szczególnie dla osób spoza środowiska prawosławnego, jest porównanie monastycyzmu prawosławnego z zachodnim, rzymskokatolickim. Nota bene, być może kiedyś stanie się to przedmiotem dociekań naukowych kolejnej książki mniszki Nikołai.
Lektura książki prowadzi do wielu wniosków. Obrazowo przemawiające do czytelnika może być krótkie stwierdzenie autorki z zakończenia: „Monastycyzm pełni w życiu duchowym Kościoła prawosławnego rolę kręgosłupa i serca”. Już tylko to powinno zachęcić naszych wiernych do sięgnięcia po lekturę tej interesującej książki. Została ona napisana i edytorsko przygotowana z pietyzmem (zastanawiać może tylko charakterystyczna nie dla książek, lecz czasopism numeracja przypisów rozpoczynająca się wraz z początkiem kolejnego rozdziału), a zachętą do sięgnięcia po nią jest już przyciągająca wzrok oryginalna okładka.
__________________
Mniszka Nikołaja, Istota prawosławnego monastycyzmu, Białystok 2020, s. 275.