Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Sobór 2016: Misja
25 lutego 2016
Wkład Cerkwi prawosławnej w osiągnięcie pokoju, sprawiedliwości, wolności, braterstwa i miłości między narodami oraz w zniesienie dyskryminacji rasowej i innej.
Projekt tekstu Świętego i Wielkiego Soboru, zatwierdzony przez Synaksę Zwierzchników Cerkwi Prawosławnych, która odbyła się w dniach 21-28 stycznia 2016 r. w Chambésy-Genewie.
Opublikowano zgodnie z decyzją Synaksy Zwierzchników Cerkwi Prawosławnych.
Cerkiew Chrystusowa żyje „w świecie”, ale nie jest „ze świata” (J 17,11 i 14-15). Cerkiew stanowi znak i obraz Królestwa Bożego w historii, zwiastując „nowe stworzenie” (2 Kor 5,17), „nowe niebiosa i nową ziemię, w których będzie mieszkała sprawiedliwość” (2 P 3,13), świat, w którym Bóg „otrze z ich [ludzi] oczu wszelką łzę, a śmierci już odtąd nie będzie. Ani żałoby, ni krzyku, ni trudu już [odtąd] nie będzie” (Ap 21,4-5).
To oczekiwanie Cerkiew już przeżywa oraz odczuwa jego przedsmak, zwłaszcza ilekroć sprawuje Boską Eucharystię, zgromadzając „razem” (1 Kor 11,20) rozproszone dzieci Boże (J 11,52), w jedno ciało, bez względu na rasę, płeć, wiek, status społeczny lub inny, w którym „nie ma już Żyda ani Greka, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety” (Ga 3,28; por. Kol 3,11), w świat pojednania, pokoju i miłości.
Ten przedsmak „nowego stworzenia”, przemienionego świata, Cerkiew przeżywa również w osobach swoich świętych, którzy poprzez swą ascezę i cnotę stali się już w tym życiu obrazem Królestwa Bożego, wykazując i potwierdzając w ten sposób, że oczekiwanie na świat pokoju, sprawiedliwości i miłości, nie jest utopią, lecz „poręką tych [dóbr], których się spodziewamy” (Hbr 11,1), osiągalną dzięki łasce Bożej oraz duchowemu zmaganiu człowieka.
Nieustannie inspirowana przez to oczekiwanie i przedsmak Królestwa Bożego, Cerkiew nie pozostaje obojętna na problemy człowieka każdej epoki, ale przeciwnie, uczestniczy w jego niepokoju i problemach egzystencjalnych, biorąc na siebie, podobnie jak jej Pan, ból i rany, które wywołuje zło w świecie, i wylewając, jak dobry Samarytanin, oliwę i wino na jego rany (Łk 10,34) poprzez słowo „cierpliwości i pociechy” (Rz 15,4; Hbr 13,22) i za pośrednictwem czynnej miłości. Jej słowo, skierowane do świata, ma przede wszystkim na celu nie osądzanie i potępianie świata (por. J 3,17 i 12,47), lecz oferowanie mu jako przewodnika Ewangelii Królestwa Bożego, nadziei i pewności, że zło, w jakiejkolwiek postaci, nie ma ostatniego słowa w historii i że nie można mu pozwolić na kierowanie jej przebiegiem.
Czerpiąc z tych zasad i z całego doświadczenia oraz nauczania tradycji patrystycznej, liturgicznej i ascetycznej, Cerkiew prawosławna uczestniczy w problemach i niepokoju współczesnego człowieka w odniesieniu do fundamentalnych kwestii egzystencjalnych, które frapują współczesny świat, pragnąc przyczynić się do ich rozwiązania, ażeby zapanował na świecie pokój Boży, „który przewyższa wszelki umysł” (Flp 4,7), pojednanie i miłość.
A. Godność osoby ludzkiej
1. Godność osoby ludzkiej, wynikająca ze stworzenia człowieka na obraz Boży oraz z jego misji w planie Bożym wobec człowieka i świata, była źródłem inspiracji dla Ojców Cerkwi, którzy zagłębiali się w tajemnicę Bożej ekonomii. Święty Grzegorz Teolog w odniesieniu do człowieka charakterystycznie podkreśla: Stwórca postawił na ziemi jakby jakiś drugi świat, wielki w małym, innego anioła, złożonego czciciela, oglądającego naturę widzialną, lecz wtajemniczonego w naturę umysłową, króla stworzeń ziemskich (…), stworzenie, tu [na ziemi] rządzone pewnymi prawami, a dokądkolwiek przenoszone, i co jest najgłębszą częścią tajemnicy, przebóstwione przez dążenie do Boga (Mowa XLV, Na Święto Paschy, 7, PG 36,632). Celem wcielenia Słowa Bożego jest przebóstwienie człowieka. Chrystus, który odnowił w Sobie starego Adama (por. Ef 2,15), bogiem uczynił również człowieka, pierwocinę naszej nadziei (Euzebiusz z Cezarei, Demonstratio evangelica, 4, 14, PG 22,289A).
Dzieje się tak, dlatego że jak w starym Adamie istniał już wewnątrz cały rodzaj ludzki, tak też w nowym Adamie zrekapitulowana została również cała ludzkość. „Jednorodzony stał się człowiekiem, (…) aby zrekapitulować i przywrócić do pierwotnego stanu upadły rodzaj ludzki” (św. Cyryl Aleksandryjski, Interpretacja i komentarz do Ewangelii Jana, IX, PG 74, 273D-275A). To nauczanie Cerkwi jest niewyczerpanym źródłem wszelkiego chrześcijańskiego starania o ochronę godności i wielkości człowieka.
2. Na tej podstawie konieczne jest, aby we wszystkich kierunkach rozwinęła się międzychrześcijańska współpraca w zakresie ochrony godności człowieka i oczywiście dobra, jakim jest pokój, w taki sposób, aby podejmowane starania pokojowe wszystkich, bez wyjątku, chrześcijan nabrały większej wagi i mocy.
3. Jako warunek wstępny do szerszej w danym przypadku współpracy może posłużyć wspólne przyjęcie najwyższej wartości osoby ludzkiej. Cerkwie prawosławne są wzywane do przyczynienia się do międzyreligijnego porozumienia i współpracy, a za jej pośrednictwem do zlikwidowania fanatyzmu z każdej strony i w ten sposób do pojednania między narodami, zapanowania wolności i pokoju na świecie na rzecz człowieka, niezależnie od rasy i religii. Zrozumiałe jest, że ta współpraca wyklucza zarówno synkretyzm, jak i próbę narzucenia jakiejkolwiek religii ponad innymi.
4. Jesteśmy przekonani, że jako „współpracownicy Boga” (1 Kor 3,9) możemy przystąpić do tej posługi wspólnie ze wszystkimi ludźmi dobrej woli, którzy miłują zgodny z Bogiem pokój, dla dobra wspólnoty ludzkiej na poziomie lokalnym, narodowym i międzynarodowym. Posługa ta jest przykazaniem Bożym (Mt 5,9).
B. O wolności i odpowiedzialności
1. Jednym z największych darów Boga dla człowieka, zarówno jako konkretnego nosiciela obrazu osobowego Boga, jak i jako członka wspólnoty osób, które według łaski odzwierciedlają, poprzez jedność rodzaju ludzkiego, życie i wspólnotę Bożych Osób w Trójcy Świętej, jest dar wolności. „Ten, który na początku stworzył człowieka, wypuścił go wolnym i samowładnym, ograniczonym jedynie przez prawo przekazywania” (św. Grzegorz Teolog, Mowa XIV, O miłości do biednych, 25, PG 35, 892Α). Wolność czyni człowieka zdolnym, by rozwijać się ku duchowej doskonałości, ale jednocześnie obejmuje niebezpieczeństwo nieposłuszeństwa, uniezależnienia się od Boga, a za jego pośrednictwem upadku, skąd pochodzą tragiczne konsekwencje zła w świecie.
2. Konsekwencją tego zła są panujące dzisiaj w życiu niedoskonałości i braki jak sekularyzacja, przemoc, rozluźnienie obyczajów, zauważalne chore zjawiska jak zalew narkotyków i innych uzależnień wśród części współczesnej młodzieży, rasizm, zbrojenia, wojny oraz ich pochodne zło społeczne, ucisk grup społecznych, wspólnot religijnych i całych narodów, nierówność społeczna; ograniczenie praw człowieka w zakresie wolności sumienia, a zwłaszcza wolności religijnej, dezinformowanie i manipulowanie opinią publiczną, ubóstwo ekonomiczne, nierówny podział lub całkowite pozbawienie dóbr absolutnie niezbędnych do życia, głód milionów niedożywionych ludzi, przymusowe przesiedlanie ludności, nielegalne przemieszczanie ludności, chaos w kwestii uchodźców, zniszczenie środowiska, niekontrolowane wykorzystywanie biotechnologii i biomedycyny genetycznej w odniesieniu do początku, trwania i końca życia człowieka. Wszystko to przynosi niekończący się stres w życiu współczesnego zakłopotanego człowieka.
3. W obliczu tej sytuacji, która doprowadziła do osłabienia wizerunku osoby ludzkiej, obowiązkiem Cerkwi prawosławnej jest, aby promowała dzisiaj, poprzez swe głoszenie, teologię, kult oraz działalność duszpasterską, prawdę o wolności w Chrystusie. „Wszystko wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść. Wszystko wolno, ale nie wszystko buduje. Niech nikt nie szuka własnego dobra, lecz dobra bliźniego… dlaczego by czyjeś sumienie miało wyrokować o mojej wolności?” (1 Kor 10,23-24 oraz 10,29). Wolność bez odpowiedzialności i miłości prowadzi ostatecznie do utraty wolności.
C. O pokoju i sprawiedliwości
1. Cerkiew prawosławna ponadczasowo uznaje i ukazuje centralne miejsce pokoju i sprawiedliwości w życiu człowieka. Samo objawienie w Chrystusie jest określane jako „dobra nowina o pokoju” (Ef 6,15), albowiem Chrystus, „wprowadziwszy pokój przez krew swego krzyża” wśród wszystkich (Kol 1,20), „zwiastował pokój wam, którzyście daleko, i pokój tym, którzy blisko” (Ef 2,17), i stał się „naszym pokojem” (Ef 2,14). Pokój ten, „który przewyższa wszelki umysł” (Flp 4,7), jest, jak sam Pan powiedział swoim uczniom przed Męką, szerszy i bardziej istotny od pokoju, który obiecuje świat: „Pokój zostawiam wam, pokój Mój daję wam. Nie jak świat daje, daję wam” (J 14,27). A to dlatego, że pokój Chrystusa jest dojrzałym owocem rekapitulacji w Nim wszystkiego, ukazania godności i wielkości osoby ludzkiej jako obrazu Bożego, wyeksponowania organicznej w Nim jedności rodzaju ludzkiego i świata, uniwersalności zasad pokoju, wolności i sprawiedliwości społecznej, a wreszcie przynoszącej owoce chrześcijańskiej miłości między ludźmi i narodami świata. Prawdziwy pokój jest owocem zapanowania na świecie tych wszystkich chrześcijańskich zasad. Jest pokojem z wysokości, o który zawsze modli się Cerkiew prawosławna w swoich codziennych modlitwach, prosząc o niego u Boga, który może wszystko i który wysłuchuje modlitw tych, którzy z wiarą do Niego przystępują.
2. Na podstawie powyższego staje się jasne, dlaczego Cerkiew jako „Ciało Chrystusa” (1 Kor 12,27), zawsze modli się o pokój na całym świecie, a który to pokój, według Klemensa z Aleksandrii, jest synonimem sprawiedliwości (Kobierce 4,25, PG 8, 1369B/72A). Natomiast św. Bazyli Wielki dodaje: „Nie mogę siebie przekonać, że bez miłości do innych i bez – co mnie dotyczy – pokoju ze wszystkimi, mogę się nazwać godnym sługą Jezusa Chrystusa” (List 203, 2, PG 32, 737B). Jest to, jak podkreśla ten sam św. Ojciec, tak oczywiste dla chrześcijanina, że „nic nie jest tak właściwe dla chrześcijanina, jak czynienie pokoju” (List 114, PG 32, 528B). Pokój Chrystusa jest mistyczną siłą, która wypływa z pojednania człowieka z Jego Niebiańskim Ojcem, „pod wpływem Jezusa, który czyni wszystko we wszystkich i stwarza w nas pokój niewysłowiony, przeznaczony od wieku wieków i godzi nas ze sobą i ze swoim Ojcem” (Dionizy Areopagita, O imionach Bożych 11,5, PG 3, 953AB).
3. Należy jednocześnie podkreślić, że dary pokoju i sprawiedliwości zależą również od współpracy człowieka. Święty Duch udziela darów duchowych, kiedy w pokucie poszukujemy pokoju i sprawiedliwości Bożej. Te dary pokoju i sprawiedliwości pojawiają się tam, gdzie chrześcijanie czynią wysiłki w dziele wiary, nadziei i miłości w Chrystusie Jezusie, Panu naszym (1 Tes 1,3).
4. Grzech jest chorobą duchową, której zewnętrznymi objawami są zamieszanie, spory, zbrodnie i wojny wraz z ich tragicznymi konsekwencjami. Cerkiew usiłuje wyeliminować nie tylko zewnętrzne objawy tej choroby, ale też samą chorobę – grzech.
5. Jednocześnie Cerkiew prawosławna uważa za swój obowiązek popieranie wszystkiego, co rzeczywiście służy pokojowi (Rz 14,19), i otwiera drogę do sprawiedliwości, braterstwa, prawdziwej wolności i wzajemnej miłości między wszystkimi dziećmi jednego Niebiańskiego Ojca, jak również między wszystkimi narodami, które tworzą jednolitą rodzinę ludzką. Cierpi zaś wraz ze wszystkimi ludźmi, którzy w różnych częściach świata są pozbawieni dóbr pokoju i sprawiedliwości.
D. Pokój i zapobieganie wojnie
1. Cerkiew Chrystusowa ogólnie potępia wojnę, którą uważa za wynik istniejącego w świecie zła i grzechu: „Skąd się biorą wojny i skąd kłótnie między wami? Nie skądinąd, tylko z waszych żądz, które walczą w członkach waszych” (Jk 4,1). Każda wojna stanowi groźbę zniszczenia stworzenia i życia. Przeważnie, zwłaszcza w przypadkach wojen z użyciem broni masowej zagłady, konsekwencje mogłyby być przerażające, nie tylko z powodu śmierci nieprzewidywalnej liczby ludzi, lecz również dlatego, że dla tych, którzy przeżyją, życie stanie się nie do zniesienia. Pojawią się nieuleczalne choroby, zostaną wywołane zmiany genetyczne i inne nieszczęścia, które w katastrofalny sposób wpłyną na następne pokolenia. Bardzo niebezpieczne jest nie tylko zbrojenie nuklearne, lecz również chemiczne, biologiczne oraz zbrojenie wszelkiego innego rodzaju, które tworzą iluzję przewagi i dominowania nad otaczającym światem. Te zbrojenia kultywują atmosferę strachu i braku zaufania oraz stają się przyczyną nowego wyścigu zbrojeń.
2. Cerkiew Chrystusowa, która od początku postrzega wojnę jako wynik istniejącego w świecie zła i grzechu, popiera wszelką inicjatywę i wysiłek na rzecz jej zapobieżenia lub uniknięcia za pośrednictwem dialogu oraz wszystkich innych odpowiednich środków. W przypadku, jeśli wojna staje się nieunikniona, Cerkiew nadal modli się i sprawuje opiekę duszpasterską nad swoimi dziećmi, które biorą udział w konfliktach wojennych, aby chronić ich życie i wolność, podejmując wszelkie wysiłki w celu jak najszybszego przywrócenia pokoju.
3. Cerkiew prawosławna zdecydowanie potępia różne formy konfliktów i wojen, spowodowanych przez fanatyzm, wynikający z zasad religijnych. Głębokie zaniepokojenie wywołuje stała tendencja do zwiększania się ucisku i prześladowań chrześcijan oraz innych wspólnot, z powodu ich wiary, na Bliskim Wschodzie i gdzie indziej, jak również próby wykorzenienia chrześcijaństwa z jego tradycyjnych kolebek. W ten sposób są zagrożone istniejące stosunki międzyreligijne i międzynarodowe, a wielu chrześcijan jest zmuszonych do opuszczenia swoich ognisk domowych. Prawosławni na całym świecie wspólnie cierpią ze swoimi braćmi chrześcijanami oraz z innymi prześladowanymi w danym regionie i wzywają do znalezienia sprawiedliwego i trwałego rozwiązania problemów regionu. Potępiane są również wojny, inspirowane motywami nacjonalistycznymi, które wywołują czystki etniczne, zmiany granic państwowych i zajmowanie terytoriów.
E. Cerkiew prawosławna wobec dyskryminacji
1. Pan, jako Król sprawiedliwości (Hbr 7,2-3), odrzuca przemoc i niesprawiedliwość (Ps 10,5) i potępia nieludzki stosunek do bliźniego (Mk 25,41-46; Jk 2,15-16). W Jego Królestwie, które jest wyobrażane i jest obecne w Jego Cerkwi już tu, na ziemi, nie ma miejsca ani na nienawiść, ani na wrogość i nietolerancję (Iz 11,6; Rz 12,10).
2. Stanowisko Cerkwi prawosławnej jest w danym przypadku jasne. Cerkiew wierzy, że Bóg „z jednej krwi wyprowadził cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi” (Dz 17,26) i że w Chrystusie „nie ma już Żyda ani Greka, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie” (Ga 3,28). Na pytanie: „A kto jest bliźnim moim?” Chrystus odpowiedział za pośrednictwem przypowieści o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,25-37). I w ten sposób nauczył burzenia wszelkiego międzymurza wrogości i uprzedzenia. Cerkiew prawosławna wyznaje, że każdy, niezależnie od koloru skóry, religii, rasy, płci, narodowości, języka, został stworzony na obraz i podobieństwo Boże i korzysta z równych praw w społeczeństwie. Będąc konsekwentną wobec tej wiary, Cerkiew prawosławna nie akceptuje dyskryminacji ze względu na wszystkie powyższe powody, gdyż zakładają one wartościującą różnicę między ludźmi.
3. Cerkiew, w duchu poszanowania praw człowieka i równego traktowania ludzi, ocenia zastosowanie tych zasad w świetle swojego nauczania na temat sakramentów, rodziny, miejsca obydwu płci w Cerkwi oraz ogólnie wartości tradycji cerkiewnej. Cerkiew ma prawo do głoszenia świadectwa swego nauczania w przestrzeni publicznej.
F. Misja Cerkwi prawosławnej jako świadectwo miłości w posłudze
1. Cerkiew prawosławna, wypełniając w świecie swą misję zbawienia, w praktyczny sposób troszczy się o wszystkich ludzi potrzebujących pomocy, głodnych, ubogich, chorych, inwalidów, osoby starsze, prześladowanych, jeńców, więźniów, bezdomnych, sieroty, ofiary klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych, handlu ludźmi i współczesnych form niewolnictwa. Wysiłki Cerkwi prawosławnej, podejmowane w celu przezwyciężania niedostatku i niesprawiedliwości społecznej, są wyrazem Jej wiary i posługą samego Chrystusa, który utożsamił Siebie z każdym człowiekiem, szczególnie zaś ze znajdującymi się w potrzebie: „Cokolwiek uczyniliście jednemu z tych braci Moich najmniejszych, Mnie uczyniliście” (Mt 25,40). W tej wieloaspektowej posłudze społecznej Cerkiew może współpracować z różnymi odpowiednimi czynnikami społecznymi.
2. Rywalizacje i wrogości w świecie wprowadzają niesprawiedliwość i nierówność w udziale ludzi i narodów w dobrach Bożego stworzenia. Pozbawiają miliony ludzi podstawowych dóbr i prowadzą do zubożenia istoty ludzkiej, powodują masowe migracje ludności, wywołują konflikty etniczne, religijne i społeczne, które zagrażają wewnętrznej spójności społeczeństw.
3. Cerkiew nie może pozostać obojętna wobec sytuacji ekonomicznych, które w negatywny sposób wpływają na całą ludzkość. Nalega na konieczność, nie tylko opierania ekonomii na zasadach moralnych, lecz również, aby za jej pośrednictwem posługiwać człowiekowi, zgodnie też z nauczaniem Pawła: „pracując trzeba wspierać słabych i pamiętać o słowach Pana Jezusa, który powiedział: "Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu"” (Dz 20,35). Św. Bazyli Wielki pisze, że „celem, który ma przyświecać każdemu w pracy, musi być pomoc dla ubogich, a nie służenie własnym potrzebom” (Reguły dłuższe, XLII, PG 31, 1025A).
4. Przepaść między bogatymi a biednymi rozszerza się dramatycznie z powodu kryzysu gospodarczego, który jest zazwyczaj wynikiem bezgranicznej spekulacji ze strony czynników finansowych, koncentracji bogactwa w rękach nielicznych oraz przewrotnej działalności finansowej, która – pozbawiona sprawiedliwości, humanitarnej wrażliwości – nie służy, ostatecznie, rzeczywistym potrzebom ludzkości. Funkcjonalna jest taka gospodarka, która łączy wydajność ze sprawiedliwością i solidarnością społeczną.
5. W tych tragicznych okolicznościach zrozumiała jest ogromna odpowiedzialność Cerkwi za zwalczenie głodu i wszelkiej innej formy ubóstwa na świecie. Takie zjawisko w naszych czasach, kiedy kraje żyją w systemie zglobalizowanej gospodarki, sygnalizuje poważny kryzys tożsamości współczesnego świata, ponieważ głód grozi nie tylko Bożemu darowi życia całych narodów, lecz także narusza wielkość i świętość osoby ludzkiej, a jednocześnie obraża samego Boga. Dlatego, jeśli troska o nasze pożywienie jest kwestią materialną, to troska o pożywienie dla naszego bliźniego jest kwestią duchową (Jk 2,14-18). Misją wszystkich Cerkwi prawosławnych jest więc okazywanie solidarności oraz skuteczne organizowanie swojej pomocy potrzebującym braciom.
6. Święta Cerkiew Chrystusowa, w swym powszechnym ciele, otaczając w swoim łonie wiele narodów ziemi, eksponuje ideę ogólnoludzkiej solidarności i wspiera bliższą współpracę między narodami i państwami w celu pokojowego rozwiązywania konfliktów.
7. Zaniepokojenie wywołuje w Cerkwi nieustannie zwiększające się narzucanie ludzkości konsumpcyjnego stylu życia, który jest pozbawiony chrześcijańskich wartości moralnych. W tym sensie ten konsumpcjonizm, w połączeniu ze zlaicyzowaną globalizacją, skłania się ku doprowadzeniu narodów do utraty ich duchowych podstaw, do amnezji historycznej i do zapomnienia o tradycjach.
8. Środki masowego przekazu nierzadko działają pod kontrolą liberalnej ideologii globalizmu i w ten sposób stają się kanałami rozprzestrzeniania konsumpcjonizmu i niemoralności. Szczególny niepokój wywołują zdarzenia, gdy stanowisko wobec wartości religijnych cechuje brak szacunku, a nawet bluźnierstwo, które wywołują w społeczeństwie podziały i fermenty. Cerkiew ostrzega swoje dzieci przed niebezpieczeństwem wpływu na świadomość poprzez środki masowego przekazu i przed ich wykorzystywaniem nie do zbliżania ludzi i narodów, lecz do manipulowania nimi.
9. W trakcie drogi, którą pokonuje Cerkiew, głosząc i wypełniając swoje zbawcze posłannictwo w służbie ludzkości, coraz częściej staje w obliczu przejawów sekularyzacji. Cerkiew Chrystusowa jest wzywana do ponownego wyrażenia i ukazania światu swego proroczego świadectwa, opierając na doświadczeniu wiary, przypominając tym samym o swej prawdziwej misji, za pośrednictwem głoszenia Królestwa Bożego oraz kultywowania w swoim stadzie świadomości jedności. W ten sposób otwiera się dla Niej szerokie pole, na podstawie tego, że jako istotny element swego nauczania eklezjologicznego oferuje rozdrobnionemu światu wspólnotę eucharystyczną i jedność.
10. Dążenie do nieustannego wzrostu dobrobytu i pozbawiona miary konsumpcja nieuchronnie prowadzą do nieproporcjonalnego używania i wyczerpywania zasobów naturalnych. Stworzenie, które zostało uczynione przez Boga i dane człowiekowi, aby je „uprawiał i doglądał” (por. Rdz 2,15), poddane jest skutkom grzechu człowieka: „Stworzenie bowiem zostało poddane marności – nie z własnej chęci, ale ze względu na Tego, który je poddał – w nadziei, że również i ono zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych. Wiemy przecież, że całe stworzenie aż dotąd jęczy i wzdycha w bólach rodzenia” (Rz 8,20-22). Kryzys ekologiczny, który jest połączony ze zmianami klimatu i globalnym ociepleniem, czyni pilnym obowiązek Cerkwi, aby za pośrednictwem wszystkich środków duchowych, znajdujących się w jej dyspozycji, przyczynić się do ochrony Bożego stworzenia przed skutkami ludzkiej chciwości. Chciwość w zaspokajaniu potrzeb materialnych prowadzi do duchowego zubożenia człowieka i do zniszczenia środowiska. Nie należy zapominać, że zasoby naturalne nie są własnością człowieka, lecz Stwórcy: „Do Pana należy ziemia i to, co ją napełnia, świat i wszyscy jego mieszkańcy” (Ps 23,1). W ten sposób Cerkiew prawosławna podkreśla potrzebę ochrony Bożego stworzenia poprzez kultywowanie ludzkiej odpowiedzialności za podarowane przez Boga środowisko i poprzez promowanie cnoty umiaru oraz powściągliwości. Musimy pamiętać, że nie tylko obecne, ale również przyszłe pokolenia mają prawo do dóbr naturalnych, które podarował nam Stwórca.
11. Dla Cerkwi prawosławnej zdolność do naukowego badania świata jest darem Boga dla człowieka. Jednak jednocześnie wraz z tym stwierdzeniem Cerkiew zwraca uwagę na niebezpieczeństwa, które kryją się za wykorzystaniem niektórych osiągnięć naukowych. Uważa, że naukowiec posiada wprawdzie wolność prowadzenia badań, ale ma także obowiązek przerwania swoich badań, kiedy są naruszane podstawowe zasady chrześcijańskie i ludzkie. „Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść” (1 Kor 6,12). „To, co dobre, kiedy niedobrze jest użyte, nie jest dobrem” (Grzegorz Teolog, Mowa teologiczna I, 4, PG 36, 16C). Takie stanowisko Cerkwi okazuje się, na wiele sposobów, niezbędne dla prawidłowego określenia granic wolności oraz wykorzystania owoców nauki, w prawie wszystkich obszarach której, szczególnie w biologii, oczekuje się nowych osiągnięć, ale też niebezpieczeństw. Tym samym podkreślamy niekwestionowaną świętość życia ludzkiego od poczęcia aż do naturalnej śmierci.
12. W ostatnich latach zauważa się raptowny rozwój nauk biologicznych i powiązanej z nimi biotechnologii, spośród których wiele osiągnięć uważa się za korzystne dla człowieka, inne zaś wywołują dylematy moralne, a jeszcze inne są oceniane jako nieakceptowalne. Cerkiew prawosławna wierzy, że człowiek nie jest tylko sumą komórek, tkanek i narządów ani też, że jest określany wyłącznie przez czynniki biologiczne. Człowiek stanowi stworzenie „na obraz Boży” (Rdz 1,27) i dlatego należy mówić o nim z należnym szacunkiem. Uznanie tej fundamentalnej zasady prowadzi do wniosku, że zarówno w procesie badań naukowych, jak i praktycznego zastosowania nowych odkryć i wynalazków, należy zachować absolutne prawo każdego człowieka do okazywania mu szacunku i czci na wszystkich etapach jego życia, jak również wolę Bożą, zgodnie z tym, jak się ukazała podczas stworzenia. Badanie [naukowe] powinno brać pod uwagę zasady moralne i duchowe oraz chrześcijańskie ustanowienia. Niezbędny szacunek winien być okazywany również całemu Bożemu stworzeniu, zarówno podczas używania go przez człowieka, jak i w trakcie badań, zgodnie z przykazaniem danym mu przez Boga (Rdz 2,15).
13. W obecnej dobie sekularyzacji szczególnie wychodzi na pierwszy plan potrzeba wyeksponowania znaczenia świętości życia w obliczu kryzysu duchowego, który cechuje współczesną cywilizację. Błędne rozumienie wolności jako dowolności prowadzi do wzrostu przestępczości, zniszczenia i profanacji tego, co święte, braku szacunku dla wolności bliźniego i świętości życia. Tradycja prawosławna, ukształtowana za pośrednictwem praktycznego przeżywania prawd chrześcijańskich, jest nosicielem duchowości i ascetycznego etosu, który winien zostać wyeksponowany i zaprezentowany szczególnie w naszych czasach.
14. Specjalna duszpasterska troska Cerkwi o młodzież, w celu jej edukowania w Chrystusie, jest nieustanna i niezmienna. Zrozumiałe jest rozszerzenie duszpasterskiej odpowiedzialności Cerkwi na ustanowioną przez Boga instytucję rodziny, która zawsze i niezbędnie opierała się na świętym sakramencie chrześcijańskiego małżeństwa jako zjednoczenia mężczyzny i kobiety, które wyobraża zjednoczenie Chrystusa i Jego Cerkwi (Ef 5,22-32). Jest to aktualne szczególnie w związku z próbami legalizacji w niektórych krajach oraz teologicznego uzasadnienia w niektórych wspólnotach chrześcijańskich form współżycia, sprzecznych z chrześcijańskim nauczaniem i tradycją.
15. W obecnych czasach, jak też zawsze, proroczy i duszpasterski głos Cerkwi jest skierowany do serca człowieka i wzywa go, wraz z apostołem Pawłem, do wewnętrznego przyjęcia i przeżywania „wszystkiego, co jest prawdziwe, co godne, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co zasługuje na uznanie” (Flp 4,8), ofiarnej miłości Jej Ukrzyżowanego Pana, jedynej drogi prowadzącej do świata pokoju, sprawiedliwości, wolności i miłości między ludźmi i narodami.
Pozostałe dokumenty: autonomia, diaspora, małżeństwo, misja, post, relacje.
za: orthodox.pl
Projekt tekstu Świętego i Wielkiego Soboru, zatwierdzony przez Synaksę Zwierzchników Cerkwi Prawosławnych, która odbyła się w dniach 21-28 stycznia 2016 r. w Chambésy-Genewie.
Opublikowano zgodnie z decyzją Synaksy Zwierzchników Cerkwi Prawosławnych.
Cerkiew Chrystusowa żyje „w świecie”, ale nie jest „ze świata” (J 17,11 i 14-15). Cerkiew stanowi znak i obraz Królestwa Bożego w historii, zwiastując „nowe stworzenie” (2 Kor 5,17), „nowe niebiosa i nową ziemię, w których będzie mieszkała sprawiedliwość” (2 P 3,13), świat, w którym Bóg „otrze z ich [ludzi] oczu wszelką łzę, a śmierci już odtąd nie będzie. Ani żałoby, ni krzyku, ni trudu już [odtąd] nie będzie” (Ap 21,4-5).
To oczekiwanie Cerkiew już przeżywa oraz odczuwa jego przedsmak, zwłaszcza ilekroć sprawuje Boską Eucharystię, zgromadzając „razem” (1 Kor 11,20) rozproszone dzieci Boże (J 11,52), w jedno ciało, bez względu na rasę, płeć, wiek, status społeczny lub inny, w którym „nie ma już Żyda ani Greka, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety” (Ga 3,28; por. Kol 3,11), w świat pojednania, pokoju i miłości.
Ten przedsmak „nowego stworzenia”, przemienionego świata, Cerkiew przeżywa również w osobach swoich świętych, którzy poprzez swą ascezę i cnotę stali się już w tym życiu obrazem Królestwa Bożego, wykazując i potwierdzając w ten sposób, że oczekiwanie na świat pokoju, sprawiedliwości i miłości, nie jest utopią, lecz „poręką tych [dóbr], których się spodziewamy” (Hbr 11,1), osiągalną dzięki łasce Bożej oraz duchowemu zmaganiu człowieka.
Nieustannie inspirowana przez to oczekiwanie i przedsmak Królestwa Bożego, Cerkiew nie pozostaje obojętna na problemy człowieka każdej epoki, ale przeciwnie, uczestniczy w jego niepokoju i problemach egzystencjalnych, biorąc na siebie, podobnie jak jej Pan, ból i rany, które wywołuje zło w świecie, i wylewając, jak dobry Samarytanin, oliwę i wino na jego rany (Łk 10,34) poprzez słowo „cierpliwości i pociechy” (Rz 15,4; Hbr 13,22) i za pośrednictwem czynnej miłości. Jej słowo, skierowane do świata, ma przede wszystkim na celu nie osądzanie i potępianie świata (por. J 3,17 i 12,47), lecz oferowanie mu jako przewodnika Ewangelii Królestwa Bożego, nadziei i pewności, że zło, w jakiejkolwiek postaci, nie ma ostatniego słowa w historii i że nie można mu pozwolić na kierowanie jej przebiegiem.
Czerpiąc z tych zasad i z całego doświadczenia oraz nauczania tradycji patrystycznej, liturgicznej i ascetycznej, Cerkiew prawosławna uczestniczy w problemach i niepokoju współczesnego człowieka w odniesieniu do fundamentalnych kwestii egzystencjalnych, które frapują współczesny świat, pragnąc przyczynić się do ich rozwiązania, ażeby zapanował na świecie pokój Boży, „który przewyższa wszelki umysł” (Flp 4,7), pojednanie i miłość.
A. Godność osoby ludzkiej
1. Godność osoby ludzkiej, wynikająca ze stworzenia człowieka na obraz Boży oraz z jego misji w planie Bożym wobec człowieka i świata, była źródłem inspiracji dla Ojców Cerkwi, którzy zagłębiali się w tajemnicę Bożej ekonomii. Święty Grzegorz Teolog w odniesieniu do człowieka charakterystycznie podkreśla: Stwórca postawił na ziemi jakby jakiś drugi świat, wielki w małym, innego anioła, złożonego czciciela, oglądającego naturę widzialną, lecz wtajemniczonego w naturę umysłową, króla stworzeń ziemskich (…), stworzenie, tu [na ziemi] rządzone pewnymi prawami, a dokądkolwiek przenoszone, i co jest najgłębszą częścią tajemnicy, przebóstwione przez dążenie do Boga (Mowa XLV, Na Święto Paschy, 7, PG 36,632). Celem wcielenia Słowa Bożego jest przebóstwienie człowieka. Chrystus, który odnowił w Sobie starego Adama (por. Ef 2,15), bogiem uczynił również człowieka, pierwocinę naszej nadziei (Euzebiusz z Cezarei, Demonstratio evangelica, 4, 14, PG 22,289A).
Dzieje się tak, dlatego że jak w starym Adamie istniał już wewnątrz cały rodzaj ludzki, tak też w nowym Adamie zrekapitulowana została również cała ludzkość. „Jednorodzony stał się człowiekiem, (…) aby zrekapitulować i przywrócić do pierwotnego stanu upadły rodzaj ludzki” (św. Cyryl Aleksandryjski, Interpretacja i komentarz do Ewangelii Jana, IX, PG 74, 273D-275A). To nauczanie Cerkwi jest niewyczerpanym źródłem wszelkiego chrześcijańskiego starania o ochronę godności i wielkości człowieka.
2. Na tej podstawie konieczne jest, aby we wszystkich kierunkach rozwinęła się międzychrześcijańska współpraca w zakresie ochrony godności człowieka i oczywiście dobra, jakim jest pokój, w taki sposób, aby podejmowane starania pokojowe wszystkich, bez wyjątku, chrześcijan nabrały większej wagi i mocy.
3. Jako warunek wstępny do szerszej w danym przypadku współpracy może posłużyć wspólne przyjęcie najwyższej wartości osoby ludzkiej. Cerkwie prawosławne są wzywane do przyczynienia się do międzyreligijnego porozumienia i współpracy, a za jej pośrednictwem do zlikwidowania fanatyzmu z każdej strony i w ten sposób do pojednania między narodami, zapanowania wolności i pokoju na świecie na rzecz człowieka, niezależnie od rasy i religii. Zrozumiałe jest, że ta współpraca wyklucza zarówno synkretyzm, jak i próbę narzucenia jakiejkolwiek religii ponad innymi.
4. Jesteśmy przekonani, że jako „współpracownicy Boga” (1 Kor 3,9) możemy przystąpić do tej posługi wspólnie ze wszystkimi ludźmi dobrej woli, którzy miłują zgodny z Bogiem pokój, dla dobra wspólnoty ludzkiej na poziomie lokalnym, narodowym i międzynarodowym. Posługa ta jest przykazaniem Bożym (Mt 5,9).
B. O wolności i odpowiedzialności
1. Jednym z największych darów Boga dla człowieka, zarówno jako konkretnego nosiciela obrazu osobowego Boga, jak i jako członka wspólnoty osób, które według łaski odzwierciedlają, poprzez jedność rodzaju ludzkiego, życie i wspólnotę Bożych Osób w Trójcy Świętej, jest dar wolności. „Ten, który na początku stworzył człowieka, wypuścił go wolnym i samowładnym, ograniczonym jedynie przez prawo przekazywania” (św. Grzegorz Teolog, Mowa XIV, O miłości do biednych, 25, PG 35, 892Α). Wolność czyni człowieka zdolnym, by rozwijać się ku duchowej doskonałości, ale jednocześnie obejmuje niebezpieczeństwo nieposłuszeństwa, uniezależnienia się od Boga, a za jego pośrednictwem upadku, skąd pochodzą tragiczne konsekwencje zła w świecie.
2. Konsekwencją tego zła są panujące dzisiaj w życiu niedoskonałości i braki jak sekularyzacja, przemoc, rozluźnienie obyczajów, zauważalne chore zjawiska jak zalew narkotyków i innych uzależnień wśród części współczesnej młodzieży, rasizm, zbrojenia, wojny oraz ich pochodne zło społeczne, ucisk grup społecznych, wspólnot religijnych i całych narodów, nierówność społeczna; ograniczenie praw człowieka w zakresie wolności sumienia, a zwłaszcza wolności religijnej, dezinformowanie i manipulowanie opinią publiczną, ubóstwo ekonomiczne, nierówny podział lub całkowite pozbawienie dóbr absolutnie niezbędnych do życia, głód milionów niedożywionych ludzi, przymusowe przesiedlanie ludności, nielegalne przemieszczanie ludności, chaos w kwestii uchodźców, zniszczenie środowiska, niekontrolowane wykorzystywanie biotechnologii i biomedycyny genetycznej w odniesieniu do początku, trwania i końca życia człowieka. Wszystko to przynosi niekończący się stres w życiu współczesnego zakłopotanego człowieka.
3. W obliczu tej sytuacji, która doprowadziła do osłabienia wizerunku osoby ludzkiej, obowiązkiem Cerkwi prawosławnej jest, aby promowała dzisiaj, poprzez swe głoszenie, teologię, kult oraz działalność duszpasterską, prawdę o wolności w Chrystusie. „Wszystko wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść. Wszystko wolno, ale nie wszystko buduje. Niech nikt nie szuka własnego dobra, lecz dobra bliźniego… dlaczego by czyjeś sumienie miało wyrokować o mojej wolności?” (1 Kor 10,23-24 oraz 10,29). Wolność bez odpowiedzialności i miłości prowadzi ostatecznie do utraty wolności.
C. O pokoju i sprawiedliwości
1. Cerkiew prawosławna ponadczasowo uznaje i ukazuje centralne miejsce pokoju i sprawiedliwości w życiu człowieka. Samo objawienie w Chrystusie jest określane jako „dobra nowina o pokoju” (Ef 6,15), albowiem Chrystus, „wprowadziwszy pokój przez krew swego krzyża” wśród wszystkich (Kol 1,20), „zwiastował pokój wam, którzyście daleko, i pokój tym, którzy blisko” (Ef 2,17), i stał się „naszym pokojem” (Ef 2,14). Pokój ten, „który przewyższa wszelki umysł” (Flp 4,7), jest, jak sam Pan powiedział swoim uczniom przed Męką, szerszy i bardziej istotny od pokoju, który obiecuje świat: „Pokój zostawiam wam, pokój Mój daję wam. Nie jak świat daje, daję wam” (J 14,27). A to dlatego, że pokój Chrystusa jest dojrzałym owocem rekapitulacji w Nim wszystkiego, ukazania godności i wielkości osoby ludzkiej jako obrazu Bożego, wyeksponowania organicznej w Nim jedności rodzaju ludzkiego i świata, uniwersalności zasad pokoju, wolności i sprawiedliwości społecznej, a wreszcie przynoszącej owoce chrześcijańskiej miłości między ludźmi i narodami świata. Prawdziwy pokój jest owocem zapanowania na świecie tych wszystkich chrześcijańskich zasad. Jest pokojem z wysokości, o który zawsze modli się Cerkiew prawosławna w swoich codziennych modlitwach, prosząc o niego u Boga, który może wszystko i który wysłuchuje modlitw tych, którzy z wiarą do Niego przystępują.
2. Na podstawie powyższego staje się jasne, dlaczego Cerkiew jako „Ciało Chrystusa” (1 Kor 12,27), zawsze modli się o pokój na całym świecie, a który to pokój, według Klemensa z Aleksandrii, jest synonimem sprawiedliwości (Kobierce 4,25, PG 8, 1369B/72A). Natomiast św. Bazyli Wielki dodaje: „Nie mogę siebie przekonać, że bez miłości do innych i bez – co mnie dotyczy – pokoju ze wszystkimi, mogę się nazwać godnym sługą Jezusa Chrystusa” (List 203, 2, PG 32, 737B). Jest to, jak podkreśla ten sam św. Ojciec, tak oczywiste dla chrześcijanina, że „nic nie jest tak właściwe dla chrześcijanina, jak czynienie pokoju” (List 114, PG 32, 528B). Pokój Chrystusa jest mistyczną siłą, która wypływa z pojednania człowieka z Jego Niebiańskim Ojcem, „pod wpływem Jezusa, który czyni wszystko we wszystkich i stwarza w nas pokój niewysłowiony, przeznaczony od wieku wieków i godzi nas ze sobą i ze swoim Ojcem” (Dionizy Areopagita, O imionach Bożych 11,5, PG 3, 953AB).
3. Należy jednocześnie podkreślić, że dary pokoju i sprawiedliwości zależą również od współpracy człowieka. Święty Duch udziela darów duchowych, kiedy w pokucie poszukujemy pokoju i sprawiedliwości Bożej. Te dary pokoju i sprawiedliwości pojawiają się tam, gdzie chrześcijanie czynią wysiłki w dziele wiary, nadziei i miłości w Chrystusie Jezusie, Panu naszym (1 Tes 1,3).
4. Grzech jest chorobą duchową, której zewnętrznymi objawami są zamieszanie, spory, zbrodnie i wojny wraz z ich tragicznymi konsekwencjami. Cerkiew usiłuje wyeliminować nie tylko zewnętrzne objawy tej choroby, ale też samą chorobę – grzech.
5. Jednocześnie Cerkiew prawosławna uważa za swój obowiązek popieranie wszystkiego, co rzeczywiście służy pokojowi (Rz 14,19), i otwiera drogę do sprawiedliwości, braterstwa, prawdziwej wolności i wzajemnej miłości między wszystkimi dziećmi jednego Niebiańskiego Ojca, jak również między wszystkimi narodami, które tworzą jednolitą rodzinę ludzką. Cierpi zaś wraz ze wszystkimi ludźmi, którzy w różnych częściach świata są pozbawieni dóbr pokoju i sprawiedliwości.
D. Pokój i zapobieganie wojnie
1. Cerkiew Chrystusowa ogólnie potępia wojnę, którą uważa za wynik istniejącego w świecie zła i grzechu: „Skąd się biorą wojny i skąd kłótnie między wami? Nie skądinąd, tylko z waszych żądz, które walczą w członkach waszych” (Jk 4,1). Każda wojna stanowi groźbę zniszczenia stworzenia i życia. Przeważnie, zwłaszcza w przypadkach wojen z użyciem broni masowej zagłady, konsekwencje mogłyby być przerażające, nie tylko z powodu śmierci nieprzewidywalnej liczby ludzi, lecz również dlatego, że dla tych, którzy przeżyją, życie stanie się nie do zniesienia. Pojawią się nieuleczalne choroby, zostaną wywołane zmiany genetyczne i inne nieszczęścia, które w katastrofalny sposób wpłyną na następne pokolenia. Bardzo niebezpieczne jest nie tylko zbrojenie nuklearne, lecz również chemiczne, biologiczne oraz zbrojenie wszelkiego innego rodzaju, które tworzą iluzję przewagi i dominowania nad otaczającym światem. Te zbrojenia kultywują atmosferę strachu i braku zaufania oraz stają się przyczyną nowego wyścigu zbrojeń.
2. Cerkiew Chrystusowa, która od początku postrzega wojnę jako wynik istniejącego w świecie zła i grzechu, popiera wszelką inicjatywę i wysiłek na rzecz jej zapobieżenia lub uniknięcia za pośrednictwem dialogu oraz wszystkich innych odpowiednich środków. W przypadku, jeśli wojna staje się nieunikniona, Cerkiew nadal modli się i sprawuje opiekę duszpasterską nad swoimi dziećmi, które biorą udział w konfliktach wojennych, aby chronić ich życie i wolność, podejmując wszelkie wysiłki w celu jak najszybszego przywrócenia pokoju.
3. Cerkiew prawosławna zdecydowanie potępia różne formy konfliktów i wojen, spowodowanych przez fanatyzm, wynikający z zasad religijnych. Głębokie zaniepokojenie wywołuje stała tendencja do zwiększania się ucisku i prześladowań chrześcijan oraz innych wspólnot, z powodu ich wiary, na Bliskim Wschodzie i gdzie indziej, jak również próby wykorzenienia chrześcijaństwa z jego tradycyjnych kolebek. W ten sposób są zagrożone istniejące stosunki międzyreligijne i międzynarodowe, a wielu chrześcijan jest zmuszonych do opuszczenia swoich ognisk domowych. Prawosławni na całym świecie wspólnie cierpią ze swoimi braćmi chrześcijanami oraz z innymi prześladowanymi w danym regionie i wzywają do znalezienia sprawiedliwego i trwałego rozwiązania problemów regionu. Potępiane są również wojny, inspirowane motywami nacjonalistycznymi, które wywołują czystki etniczne, zmiany granic państwowych i zajmowanie terytoriów.
E. Cerkiew prawosławna wobec dyskryminacji
1. Pan, jako Król sprawiedliwości (Hbr 7,2-3), odrzuca przemoc i niesprawiedliwość (Ps 10,5) i potępia nieludzki stosunek do bliźniego (Mk 25,41-46; Jk 2,15-16). W Jego Królestwie, które jest wyobrażane i jest obecne w Jego Cerkwi już tu, na ziemi, nie ma miejsca ani na nienawiść, ani na wrogość i nietolerancję (Iz 11,6; Rz 12,10).
2. Stanowisko Cerkwi prawosławnej jest w danym przypadku jasne. Cerkiew wierzy, że Bóg „z jednej krwi wyprowadził cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi” (Dz 17,26) i że w Chrystusie „nie ma już Żyda ani Greka, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie” (Ga 3,28). Na pytanie: „A kto jest bliźnim moim?” Chrystus odpowiedział za pośrednictwem przypowieści o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,25-37). I w ten sposób nauczył burzenia wszelkiego międzymurza wrogości i uprzedzenia. Cerkiew prawosławna wyznaje, że każdy, niezależnie od koloru skóry, religii, rasy, płci, narodowości, języka, został stworzony na obraz i podobieństwo Boże i korzysta z równych praw w społeczeństwie. Będąc konsekwentną wobec tej wiary, Cerkiew prawosławna nie akceptuje dyskryminacji ze względu na wszystkie powyższe powody, gdyż zakładają one wartościującą różnicę między ludźmi.
3. Cerkiew, w duchu poszanowania praw człowieka i równego traktowania ludzi, ocenia zastosowanie tych zasad w świetle swojego nauczania na temat sakramentów, rodziny, miejsca obydwu płci w Cerkwi oraz ogólnie wartości tradycji cerkiewnej. Cerkiew ma prawo do głoszenia świadectwa swego nauczania w przestrzeni publicznej.
F. Misja Cerkwi prawosławnej jako świadectwo miłości w posłudze
1. Cerkiew prawosławna, wypełniając w świecie swą misję zbawienia, w praktyczny sposób troszczy się o wszystkich ludzi potrzebujących pomocy, głodnych, ubogich, chorych, inwalidów, osoby starsze, prześladowanych, jeńców, więźniów, bezdomnych, sieroty, ofiary klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych, handlu ludźmi i współczesnych form niewolnictwa. Wysiłki Cerkwi prawosławnej, podejmowane w celu przezwyciężania niedostatku i niesprawiedliwości społecznej, są wyrazem Jej wiary i posługą samego Chrystusa, który utożsamił Siebie z każdym człowiekiem, szczególnie zaś ze znajdującymi się w potrzebie: „Cokolwiek uczyniliście jednemu z tych braci Moich najmniejszych, Mnie uczyniliście” (Mt 25,40). W tej wieloaspektowej posłudze społecznej Cerkiew może współpracować z różnymi odpowiednimi czynnikami społecznymi.
2. Rywalizacje i wrogości w świecie wprowadzają niesprawiedliwość i nierówność w udziale ludzi i narodów w dobrach Bożego stworzenia. Pozbawiają miliony ludzi podstawowych dóbr i prowadzą do zubożenia istoty ludzkiej, powodują masowe migracje ludności, wywołują konflikty etniczne, religijne i społeczne, które zagrażają wewnętrznej spójności społeczeństw.
3. Cerkiew nie może pozostać obojętna wobec sytuacji ekonomicznych, które w negatywny sposób wpływają na całą ludzkość. Nalega na konieczność, nie tylko opierania ekonomii na zasadach moralnych, lecz również, aby za jej pośrednictwem posługiwać człowiekowi, zgodnie też z nauczaniem Pawła: „pracując trzeba wspierać słabych i pamiętać o słowach Pana Jezusa, który powiedział: "Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu"” (Dz 20,35). Św. Bazyli Wielki pisze, że „celem, który ma przyświecać każdemu w pracy, musi być pomoc dla ubogich, a nie służenie własnym potrzebom” (Reguły dłuższe, XLII, PG 31, 1025A).
4. Przepaść między bogatymi a biednymi rozszerza się dramatycznie z powodu kryzysu gospodarczego, który jest zazwyczaj wynikiem bezgranicznej spekulacji ze strony czynników finansowych, koncentracji bogactwa w rękach nielicznych oraz przewrotnej działalności finansowej, która – pozbawiona sprawiedliwości, humanitarnej wrażliwości – nie służy, ostatecznie, rzeczywistym potrzebom ludzkości. Funkcjonalna jest taka gospodarka, która łączy wydajność ze sprawiedliwością i solidarnością społeczną.
5. W tych tragicznych okolicznościach zrozumiała jest ogromna odpowiedzialność Cerkwi za zwalczenie głodu i wszelkiej innej formy ubóstwa na świecie. Takie zjawisko w naszych czasach, kiedy kraje żyją w systemie zglobalizowanej gospodarki, sygnalizuje poważny kryzys tożsamości współczesnego świata, ponieważ głód grozi nie tylko Bożemu darowi życia całych narodów, lecz także narusza wielkość i świętość osoby ludzkiej, a jednocześnie obraża samego Boga. Dlatego, jeśli troska o nasze pożywienie jest kwestią materialną, to troska o pożywienie dla naszego bliźniego jest kwestią duchową (Jk 2,14-18). Misją wszystkich Cerkwi prawosławnych jest więc okazywanie solidarności oraz skuteczne organizowanie swojej pomocy potrzebującym braciom.
6. Święta Cerkiew Chrystusowa, w swym powszechnym ciele, otaczając w swoim łonie wiele narodów ziemi, eksponuje ideę ogólnoludzkiej solidarności i wspiera bliższą współpracę między narodami i państwami w celu pokojowego rozwiązywania konfliktów.
7. Zaniepokojenie wywołuje w Cerkwi nieustannie zwiększające się narzucanie ludzkości konsumpcyjnego stylu życia, który jest pozbawiony chrześcijańskich wartości moralnych. W tym sensie ten konsumpcjonizm, w połączeniu ze zlaicyzowaną globalizacją, skłania się ku doprowadzeniu narodów do utraty ich duchowych podstaw, do amnezji historycznej i do zapomnienia o tradycjach.
8. Środki masowego przekazu nierzadko działają pod kontrolą liberalnej ideologii globalizmu i w ten sposób stają się kanałami rozprzestrzeniania konsumpcjonizmu i niemoralności. Szczególny niepokój wywołują zdarzenia, gdy stanowisko wobec wartości religijnych cechuje brak szacunku, a nawet bluźnierstwo, które wywołują w społeczeństwie podziały i fermenty. Cerkiew ostrzega swoje dzieci przed niebezpieczeństwem wpływu na świadomość poprzez środki masowego przekazu i przed ich wykorzystywaniem nie do zbliżania ludzi i narodów, lecz do manipulowania nimi.
9. W trakcie drogi, którą pokonuje Cerkiew, głosząc i wypełniając swoje zbawcze posłannictwo w służbie ludzkości, coraz częściej staje w obliczu przejawów sekularyzacji. Cerkiew Chrystusowa jest wzywana do ponownego wyrażenia i ukazania światu swego proroczego świadectwa, opierając na doświadczeniu wiary, przypominając tym samym o swej prawdziwej misji, za pośrednictwem głoszenia Królestwa Bożego oraz kultywowania w swoim stadzie świadomości jedności. W ten sposób otwiera się dla Niej szerokie pole, na podstawie tego, że jako istotny element swego nauczania eklezjologicznego oferuje rozdrobnionemu światu wspólnotę eucharystyczną i jedność.
10. Dążenie do nieustannego wzrostu dobrobytu i pozbawiona miary konsumpcja nieuchronnie prowadzą do nieproporcjonalnego używania i wyczerpywania zasobów naturalnych. Stworzenie, które zostało uczynione przez Boga i dane człowiekowi, aby je „uprawiał i doglądał” (por. Rdz 2,15), poddane jest skutkom grzechu człowieka: „Stworzenie bowiem zostało poddane marności – nie z własnej chęci, ale ze względu na Tego, który je poddał – w nadziei, że również i ono zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych. Wiemy przecież, że całe stworzenie aż dotąd jęczy i wzdycha w bólach rodzenia” (Rz 8,20-22). Kryzys ekologiczny, który jest połączony ze zmianami klimatu i globalnym ociepleniem, czyni pilnym obowiązek Cerkwi, aby za pośrednictwem wszystkich środków duchowych, znajdujących się w jej dyspozycji, przyczynić się do ochrony Bożego stworzenia przed skutkami ludzkiej chciwości. Chciwość w zaspokajaniu potrzeb materialnych prowadzi do duchowego zubożenia człowieka i do zniszczenia środowiska. Nie należy zapominać, że zasoby naturalne nie są własnością człowieka, lecz Stwórcy: „Do Pana należy ziemia i to, co ją napełnia, świat i wszyscy jego mieszkańcy” (Ps 23,1). W ten sposób Cerkiew prawosławna podkreśla potrzebę ochrony Bożego stworzenia poprzez kultywowanie ludzkiej odpowiedzialności za podarowane przez Boga środowisko i poprzez promowanie cnoty umiaru oraz powściągliwości. Musimy pamiętać, że nie tylko obecne, ale również przyszłe pokolenia mają prawo do dóbr naturalnych, które podarował nam Stwórca.
11. Dla Cerkwi prawosławnej zdolność do naukowego badania świata jest darem Boga dla człowieka. Jednak jednocześnie wraz z tym stwierdzeniem Cerkiew zwraca uwagę na niebezpieczeństwa, które kryją się za wykorzystaniem niektórych osiągnięć naukowych. Uważa, że naukowiec posiada wprawdzie wolność prowadzenia badań, ale ma także obowiązek przerwania swoich badań, kiedy są naruszane podstawowe zasady chrześcijańskie i ludzkie. „Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść” (1 Kor 6,12). „To, co dobre, kiedy niedobrze jest użyte, nie jest dobrem” (Grzegorz Teolog, Mowa teologiczna I, 4, PG 36, 16C). Takie stanowisko Cerkwi okazuje się, na wiele sposobów, niezbędne dla prawidłowego określenia granic wolności oraz wykorzystania owoców nauki, w prawie wszystkich obszarach której, szczególnie w biologii, oczekuje się nowych osiągnięć, ale też niebezpieczeństw. Tym samym podkreślamy niekwestionowaną świętość życia ludzkiego od poczęcia aż do naturalnej śmierci.
12. W ostatnich latach zauważa się raptowny rozwój nauk biologicznych i powiązanej z nimi biotechnologii, spośród których wiele osiągnięć uważa się za korzystne dla człowieka, inne zaś wywołują dylematy moralne, a jeszcze inne są oceniane jako nieakceptowalne. Cerkiew prawosławna wierzy, że człowiek nie jest tylko sumą komórek, tkanek i narządów ani też, że jest określany wyłącznie przez czynniki biologiczne. Człowiek stanowi stworzenie „na obraz Boży” (Rdz 1,27) i dlatego należy mówić o nim z należnym szacunkiem. Uznanie tej fundamentalnej zasady prowadzi do wniosku, że zarówno w procesie badań naukowych, jak i praktycznego zastosowania nowych odkryć i wynalazków, należy zachować absolutne prawo każdego człowieka do okazywania mu szacunku i czci na wszystkich etapach jego życia, jak również wolę Bożą, zgodnie z tym, jak się ukazała podczas stworzenia. Badanie [naukowe] powinno brać pod uwagę zasady moralne i duchowe oraz chrześcijańskie ustanowienia. Niezbędny szacunek winien być okazywany również całemu Bożemu stworzeniu, zarówno podczas używania go przez człowieka, jak i w trakcie badań, zgodnie z przykazaniem danym mu przez Boga (Rdz 2,15).
13. W obecnej dobie sekularyzacji szczególnie wychodzi na pierwszy plan potrzeba wyeksponowania znaczenia świętości życia w obliczu kryzysu duchowego, który cechuje współczesną cywilizację. Błędne rozumienie wolności jako dowolności prowadzi do wzrostu przestępczości, zniszczenia i profanacji tego, co święte, braku szacunku dla wolności bliźniego i świętości życia. Tradycja prawosławna, ukształtowana za pośrednictwem praktycznego przeżywania prawd chrześcijańskich, jest nosicielem duchowości i ascetycznego etosu, który winien zostać wyeksponowany i zaprezentowany szczególnie w naszych czasach.
14. Specjalna duszpasterska troska Cerkwi o młodzież, w celu jej edukowania w Chrystusie, jest nieustanna i niezmienna. Zrozumiałe jest rozszerzenie duszpasterskiej odpowiedzialności Cerkwi na ustanowioną przez Boga instytucję rodziny, która zawsze i niezbędnie opierała się na świętym sakramencie chrześcijańskiego małżeństwa jako zjednoczenia mężczyzny i kobiety, które wyobraża zjednoczenie Chrystusa i Jego Cerkwi (Ef 5,22-32). Jest to aktualne szczególnie w związku z próbami legalizacji w niektórych krajach oraz teologicznego uzasadnienia w niektórych wspólnotach chrześcijańskich form współżycia, sprzecznych z chrześcijańskim nauczaniem i tradycją.
15. W obecnych czasach, jak też zawsze, proroczy i duszpasterski głos Cerkwi jest skierowany do serca człowieka i wzywa go, wraz z apostołem Pawłem, do wewnętrznego przyjęcia i przeżywania „wszystkiego, co jest prawdziwe, co godne, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co zasługuje na uznanie” (Flp 4,8), ofiarnej miłości Jej Ukrzyżowanego Pana, jedynej drogi prowadzącej do świata pokoju, sprawiedliwości, wolności i miłości między ludźmi i narodami.
Pozostałe dokumenty: autonomia, diaspora, małżeństwo, misja, post, relacje.
za: orthodox.pl