Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Zarys dziejów Cerkwi Prawosławnej w Ameryce
ks. Adam Misijuk, Jarosław Charkiewicz, 16 sierpnia 2018
W tegorocznych uroczystościach święta Przemienienia Pańskiego na Świętej Górze Grabarce będzie uczestniczyć delegacja z Cerkwi Prawosławnej w Ameryce, na czele z jej zwierzchnikiem Jego Eminencją Tichonem metropolitą całej Ameryki i Kanady. Zapraszamy do zapoznania się z historią Cerkwi Prawosławnej w Ameryce i biografią metropolity Tichona.
1. Zarys dziejów Cerkwi Prawosławnej w Ameryce.
2. Biografia Jego Eminencji Tichona, metropolity Ameryki i Kanady. TUTAJ.
Chrześcijaństwo na kontynencie amerykańskim pojawiło się po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Na początku XVI w. na terenach Ameryki działali misjonarze rzymskokatoliccy z Europy (Hiszpania, Portugalia, Włochy).
Północne tereny Ameryki: Alaska, Wyspy Aleuckie były odkryte i zbadane przez rosyjskich uczonych. W XVIII w. rylski kupiec Grzegorz Iwanowicz Szelichow (1748-1795) założył na Alasce pierwsze stałe rosyjskie osady. Zorganizował handel z miejscową ludnością. Obok prowadzenia handlu, rozpoczął misję tubylczej ludności. Przekazywał im podstawy Prawosławia, nauczał modlitw.
W 1793 r. na prośbę Szelichowa Świątobliwy Synod Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej zorganizował prawdziwą misję. Wchodzili w jej skład mnisi Monasteru Wałaam pod kierownictwem archimandryty Józefa Bołotowa i mnicha Hermana.
Misja rozpoczęła działalność w 1794 r. na wyspie Kadiak. Zarówno jej ludność, jak i mieszkańcy pozostałych obszarów Alaski, ubóstwiali siły przyrody. Nawrócenie ich na chrześcijaństwo nie było sprawą łatwą. Wymagało wielu ofiar. Nawet krwawych. W 1795 r. hieromnich Juwenaliusz poniósł śmierć męczeńską podczas nawracania miejscowych pogan. Święty Herman przez 44 lata prowadził misję na tych terenach.
10 kwietnia 1799 r. w Irkucku na polecenie Świątobliwego Synodu dokonano chirotonii kierownika misji archimandryty Józefa na biskupa Kodiaku, wikariusza diecezji Irkuckiej. Niestety, statek, na którym nowy biskup wracał do swych wiernych, rozbił się u wybrzeży Ameryki, a jego pasażerowie zginęli. W 1824 r. na wyspę Unałaszka przybył ks. Jan Wieniaminow-Popow – późniejszy metropolita Innocenty, zwany Apostołem Rosyjskiej Ameryki. Rozwinął on aktywną działalność misjonarską. Innocenty władał językiem aleuckim, stworzył jego alfabet i gramatykę, a następnie przetłumaczył na ten język Pismo Święte, księgi liturgiczne i katechizm. Miejscowa ludność, słysząc słowa Ewangelii w ojczystym języku, masowo przyjmowała chrzest. Po 30 latach działalności stale powiększająca się liczba prawosławnych skłoniła Rosyjską Cerkiew Prawosławną do restytuowania dawnego biskupstwa. Katedrą ustanowiono Nowoarchangielsk na wyspie Sitka. Ordynariuszem diecezji Kamczatki i Wysp Kurylsko-Aleuckich został w 1840 r. biskup Innocenty.
W 1867 r. Alaska wraz z okolicznymi wyspami odsprzedana została Stanom Zjednoczonym. Biskupowi Innocentemu udało się jednak wnieść do postanowień porozumienia punkty gwarantujące istniejącym na Alasce parafiom prawosławnym nienaruszalność ich stanu posiadania, swobodną łączność z Cerkwia macierzystą i możliwość dalszego prowadzenia misji. W praktyce niejednokrotnie dochodziło jednak do naruszania tych postanowień. Nie zniechęcało to jednak misjonarzy.
W 1870 r. powołano Diecezje Aleucko-Alaską. Jej ordynariuszem został biskup Jan Mitropolskij. Dzięki jego wysiłkom i trudom jego następców Prawosławie stało się jedną z wiodących religii amerykańskiej Alaski.
W wyniku migracji z Rosyjskiej Ukrainy i Galicji do Ameryki zmieniło się oblicze amerykańskiego Prawosławia. W końcu XIX w. emigranci osiedlali się na terytorium dzisiejszej Kanady i wzdłuż zachodnich wybrzeży Stanów Zjednoczonych. Nabożeństwa i sakramenty sprawowali duchowni, którzy przybywali do Ameryki w ślad za swoimi parafianami. Jednym z nich był prot. Aleksy Toth (1853-1909). Do Ameryki przybył on w 1889 r. i został proboszczem unickiej parafii w Minneapolis. Po dwóch latach wraz z parafianami powrócił na łono Cerkwi prawosławnej. Proces porzucania unii najlepiej widoczny jest wśród przesiedleńców z terenu Karpat. Do 1914 r. około 120 unickich parafii przyjęło Prawosławie. W związku z falą emigracji w 1872 r. siedzibę diecezji przeniesiono z Nowoarchangielska do San Francisco, a w 1889 r. zorganizowano tam seminarium.
Na początku XX w. do pracy misyjnej na odległej Alasce został skierowany ks. Bazyli Martysz. Praca misyjna była bardzo trudna. Opiece duszpasterskiej powierzono mu parafie na wyspach (m.in. Afognak i Kodiak), w związku z tym posługa kapłańska wymagała wiele trudu i poświęceń. Ks. Bazyli służył Cerkwi na ziemi amerykańskiej przez niespełna dwanaście lat. W 2003 roku Święty Sobór Biskupów Cerkwi w Polsce kanonizował św. męczenników chełmskich i podlaskich, a pośród nich św. męczennika Bazylego Martysza, którego relikwie zostały uroczyście przeniesione z grobowca znajdującego się obok cerkwi na warszawskiej Woli i spoczęły w jej wnętrzu, w pięknym relikwiarzu, w bezpośredniej bliskości Poczajowskiej ikony Matki Bożej.
Misja stale rozwijała się, wobec czego w 1900 r. podzielono ją na dwie diecezje: Alaskę i Amerykę Północną. W 1905 r. stolicę diecezji przeniesiono do Nowego Jorku. Pod przewodnictwem biskupa Tichona Bieławina (1898-1907) w nowojorskim soborze św. Mikołaja odbył się pierwszy sobór miejscowej Cerkwi. Przyjęto wówczas oficjalną nazwę: Rosyjska Prawosławna Greko-Katolicka Cerkiew Ameryki Północnej pod jurysdykcją Cerkwi Rosyjskiej. Arcybiskup Tichon w 1906 r. zwrócił się z prośbą do komisji przygotowawczej Soboru Wszechrosyjskiego o nadanie Cerkwi amerykańskiej pełnej autonomii. Podobną prośbę w 1916 r. wystosował arcybiskup Eudokim Mieszczerskij. Obaj uzyskali jednak odpowiedź odmowną. W 1921 r., bez zgody Cerkwi rosyjskiej, ustanowione zostało greckie arcybiskupstwo z tytułem Grecka Prawosławna Cerkiew w Ameryce.
Wybuch I wojny światowej uniemożliwił Cerkwi rosyjskiej kontakty z amerykańską diecezją. W znaczący sposób skomplikowało to jej działalność. W 1922 r. z błogosławieństwa patriarchy Tichona do Ameryki przybył biskup Platon Rożdestwienskij. W 1923 r. został on metropolitą Rosyjskiej Prawosławnej Greko-Katolickiej Cerkwi Ameryki Północnej. Na soborze w Detroit w 1924 r. podjęto decyzje o ustanowieniu czasowej autonomii Cerkwi amerykańskiej. Patriarcha Tichon nie zaakceptował postanowień soboru i odwołał metropolitę z zajmowanego stanowiska, lecz metropolita Platon nie przyjął tej decyzji.
W latach 40. XX w. wśród amerykańskiego Prawosławia pojawiły się tendencje zmierzające do odnowienia kanonicznej łączności z Cerkwią rosyjską.
10 kwietnia 1970 r., na posiedzeniu św. Soboru Biskupów Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej podjęto decyzję o nadaniu autokefalii Cerkwi prawosławnej w Ameryce. Proces nadania autokefalii nie był prostą sprawą, ponieważ jeszcze przed podpisaniem związanych z tym dokumentów podniósł protest patriarcha konstantynopolitański Atenagoras. Część Cerkwi autokefalicznych: Aleksandria, Antiochia, Jerozolima i Grecja wypowiedziały się przeciwko autokefalii. Cerkwie prawosławne Bułgarii, Polski i Czechosłowacji poparły ją. Pozostałe Cerkwie czasowo wstrzymywały się z decyzją.
Ogólna liczba prawosławnych w Ameryce przekracza obecnie 3 miliony. Do Cerkwi Prawosławnej w Ameryce należy dzisiaj około miliona wiernych w takich krajach jak: USA, Kanada, Argentyna, Brazylia, Peru, Wenezuela i Meksyk. Poza Cerkwią Prawosławną w Ameryce na tym kontynencie istnieją również struktury kilku innych autokefalicznych Cerkwi prawosławnych, spośród których najliczniejsza jest Archidiecezja Grecka znajdująca się w jurysdykcji Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Inne bardziej liczne są struktury: antiocheńska, rumuńska, serbska i bułgarska.
Cerkiew podzielona jest na około 20 diecezji i ponad 500 parafii. Posiada cztery monastery męskie i dwa żeńskie oraz uczelnie teologiczne. Językiem liturgicznym jest w większości angielski.
Tekst pochodzi z: Wiadomości PAKP, Nr 7-8 (344-345), Rok 2018, s. 7-8.
1. Zarys dziejów Cerkwi Prawosławnej w Ameryce.
2. Biografia Jego Eminencji Tichona, metropolity Ameryki i Kanady. TUTAJ.
Chrześcijaństwo na kontynencie amerykańskim pojawiło się po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Na początku XVI w. na terenach Ameryki działali misjonarze rzymskokatoliccy z Europy (Hiszpania, Portugalia, Włochy).
Północne tereny Ameryki: Alaska, Wyspy Aleuckie były odkryte i zbadane przez rosyjskich uczonych. W XVIII w. rylski kupiec Grzegorz Iwanowicz Szelichow (1748-1795) założył na Alasce pierwsze stałe rosyjskie osady. Zorganizował handel z miejscową ludnością. Obok prowadzenia handlu, rozpoczął misję tubylczej ludności. Przekazywał im podstawy Prawosławia, nauczał modlitw.
W 1793 r. na prośbę Szelichowa Świątobliwy Synod Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej zorganizował prawdziwą misję. Wchodzili w jej skład mnisi Monasteru Wałaam pod kierownictwem archimandryty Józefa Bołotowa i mnicha Hermana.
Misja rozpoczęła działalność w 1794 r. na wyspie Kadiak. Zarówno jej ludność, jak i mieszkańcy pozostałych obszarów Alaski, ubóstwiali siły przyrody. Nawrócenie ich na chrześcijaństwo nie było sprawą łatwą. Wymagało wielu ofiar. Nawet krwawych. W 1795 r. hieromnich Juwenaliusz poniósł śmierć męczeńską podczas nawracania miejscowych pogan. Święty Herman przez 44 lata prowadził misję na tych terenach.
10 kwietnia 1799 r. w Irkucku na polecenie Świątobliwego Synodu dokonano chirotonii kierownika misji archimandryty Józefa na biskupa Kodiaku, wikariusza diecezji Irkuckiej. Niestety, statek, na którym nowy biskup wracał do swych wiernych, rozbił się u wybrzeży Ameryki, a jego pasażerowie zginęli. W 1824 r. na wyspę Unałaszka przybył ks. Jan Wieniaminow-Popow – późniejszy metropolita Innocenty, zwany Apostołem Rosyjskiej Ameryki. Rozwinął on aktywną działalność misjonarską. Innocenty władał językiem aleuckim, stworzył jego alfabet i gramatykę, a następnie przetłumaczył na ten język Pismo Święte, księgi liturgiczne i katechizm. Miejscowa ludność, słysząc słowa Ewangelii w ojczystym języku, masowo przyjmowała chrzest. Po 30 latach działalności stale powiększająca się liczba prawosławnych skłoniła Rosyjską Cerkiew Prawosławną do restytuowania dawnego biskupstwa. Katedrą ustanowiono Nowoarchangielsk na wyspie Sitka. Ordynariuszem diecezji Kamczatki i Wysp Kurylsko-Aleuckich został w 1840 r. biskup Innocenty.
W 1867 r. Alaska wraz z okolicznymi wyspami odsprzedana została Stanom Zjednoczonym. Biskupowi Innocentemu udało się jednak wnieść do postanowień porozumienia punkty gwarantujące istniejącym na Alasce parafiom prawosławnym nienaruszalność ich stanu posiadania, swobodną łączność z Cerkwia macierzystą i możliwość dalszego prowadzenia misji. W praktyce niejednokrotnie dochodziło jednak do naruszania tych postanowień. Nie zniechęcało to jednak misjonarzy.
W 1870 r. powołano Diecezje Aleucko-Alaską. Jej ordynariuszem został biskup Jan Mitropolskij. Dzięki jego wysiłkom i trudom jego następców Prawosławie stało się jedną z wiodących religii amerykańskiej Alaski.
W wyniku migracji z Rosyjskiej Ukrainy i Galicji do Ameryki zmieniło się oblicze amerykańskiego Prawosławia. W końcu XIX w. emigranci osiedlali się na terytorium dzisiejszej Kanady i wzdłuż zachodnich wybrzeży Stanów Zjednoczonych. Nabożeństwa i sakramenty sprawowali duchowni, którzy przybywali do Ameryki w ślad za swoimi parafianami. Jednym z nich był prot. Aleksy Toth (1853-1909). Do Ameryki przybył on w 1889 r. i został proboszczem unickiej parafii w Minneapolis. Po dwóch latach wraz z parafianami powrócił na łono Cerkwi prawosławnej. Proces porzucania unii najlepiej widoczny jest wśród przesiedleńców z terenu Karpat. Do 1914 r. około 120 unickich parafii przyjęło Prawosławie. W związku z falą emigracji w 1872 r. siedzibę diecezji przeniesiono z Nowoarchangielska do San Francisco, a w 1889 r. zorganizowano tam seminarium.
Na początku XX w. do pracy misyjnej na odległej Alasce został skierowany ks. Bazyli Martysz. Praca misyjna była bardzo trudna. Opiece duszpasterskiej powierzono mu parafie na wyspach (m.in. Afognak i Kodiak), w związku z tym posługa kapłańska wymagała wiele trudu i poświęceń. Ks. Bazyli służył Cerkwi na ziemi amerykańskiej przez niespełna dwanaście lat. W 2003 roku Święty Sobór Biskupów Cerkwi w Polsce kanonizował św. męczenników chełmskich i podlaskich, a pośród nich św. męczennika Bazylego Martysza, którego relikwie zostały uroczyście przeniesione z grobowca znajdującego się obok cerkwi na warszawskiej Woli i spoczęły w jej wnętrzu, w pięknym relikwiarzu, w bezpośredniej bliskości Poczajowskiej ikony Matki Bożej.
Misja stale rozwijała się, wobec czego w 1900 r. podzielono ją na dwie diecezje: Alaskę i Amerykę Północną. W 1905 r. stolicę diecezji przeniesiono do Nowego Jorku. Pod przewodnictwem biskupa Tichona Bieławina (1898-1907) w nowojorskim soborze św. Mikołaja odbył się pierwszy sobór miejscowej Cerkwi. Przyjęto wówczas oficjalną nazwę: Rosyjska Prawosławna Greko-Katolicka Cerkiew Ameryki Północnej pod jurysdykcją Cerkwi Rosyjskiej. Arcybiskup Tichon w 1906 r. zwrócił się z prośbą do komisji przygotowawczej Soboru Wszechrosyjskiego o nadanie Cerkwi amerykańskiej pełnej autonomii. Podobną prośbę w 1916 r. wystosował arcybiskup Eudokim Mieszczerskij. Obaj uzyskali jednak odpowiedź odmowną. W 1921 r., bez zgody Cerkwi rosyjskiej, ustanowione zostało greckie arcybiskupstwo z tytułem Grecka Prawosławna Cerkiew w Ameryce.
Wybuch I wojny światowej uniemożliwił Cerkwi rosyjskiej kontakty z amerykańską diecezją. W znaczący sposób skomplikowało to jej działalność. W 1922 r. z błogosławieństwa patriarchy Tichona do Ameryki przybył biskup Platon Rożdestwienskij. W 1923 r. został on metropolitą Rosyjskiej Prawosławnej Greko-Katolickiej Cerkwi Ameryki Północnej. Na soborze w Detroit w 1924 r. podjęto decyzje o ustanowieniu czasowej autonomii Cerkwi amerykańskiej. Patriarcha Tichon nie zaakceptował postanowień soboru i odwołał metropolitę z zajmowanego stanowiska, lecz metropolita Platon nie przyjął tej decyzji.
W latach 40. XX w. wśród amerykańskiego Prawosławia pojawiły się tendencje zmierzające do odnowienia kanonicznej łączności z Cerkwią rosyjską.
10 kwietnia 1970 r., na posiedzeniu św. Soboru Biskupów Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej podjęto decyzję o nadaniu autokefalii Cerkwi prawosławnej w Ameryce. Proces nadania autokefalii nie był prostą sprawą, ponieważ jeszcze przed podpisaniem związanych z tym dokumentów podniósł protest patriarcha konstantynopolitański Atenagoras. Część Cerkwi autokefalicznych: Aleksandria, Antiochia, Jerozolima i Grecja wypowiedziały się przeciwko autokefalii. Cerkwie prawosławne Bułgarii, Polski i Czechosłowacji poparły ją. Pozostałe Cerkwie czasowo wstrzymywały się z decyzją.
Ogólna liczba prawosławnych w Ameryce przekracza obecnie 3 miliony. Do Cerkwi Prawosławnej w Ameryce należy dzisiaj około miliona wiernych w takich krajach jak: USA, Kanada, Argentyna, Brazylia, Peru, Wenezuela i Meksyk. Poza Cerkwią Prawosławną w Ameryce na tym kontynencie istnieją również struktury kilku innych autokefalicznych Cerkwi prawosławnych, spośród których najliczniejsza jest Archidiecezja Grecka znajdująca się w jurysdykcji Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Inne bardziej liczne są struktury: antiocheńska, rumuńska, serbska i bułgarska.
Cerkiew podzielona jest na około 20 diecezji i ponad 500 parafii. Posiada cztery monastery męskie i dwa żeńskie oraz uczelnie teologiczne. Językiem liturgicznym jest w większości angielski.
Tekst pochodzi z: Wiadomości PAKP, Nr 7-8 (344-345), Rok 2018, s. 7-8.